وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی صفحه 227

1- کتاب المکاسب: ص282.

2- القواعد و الفوائد: 296.

3- وسائل الشیعه: 15/290.

نخواهد بود». ونیز در صحیحه حَلَبی آمده است که: «کُلُّ شَرْطٍ خالَفَ کِتابَ اللّه ِ فَهُوَ

مَرْدُودٌ»(1)

هر شرطی که با کتاب خدا مخالف باشد، مردود است. و نیز در صحیحه ابن سنان آمده است: «اَلْمُؤْمِنوُنَ عِنْدَ شُرُوطِهِمْ اِلاّ کُلُّ شَرْطٍ خالَفَ کِتابَ اللّه ِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلا یَجُوُزُ»:(2) «مؤمنان در کنار شرایط خود (ملزم به رعایت آنها) هستند، جز هر شرطی که با کتاب خدا مخالف باشد که (عمل به آن) جایز نیست».

شیخ آن گاه تصریح کرده است که منظور از «کتاب اللّه» همه احکامی است که خداوند، هر چند با بیان رسول خدا صلی الله علیه و آله ، بر بندگانش واجب کرده است.(3) بنابراین، اعتبار

و اشتراط هر شرطی که مخالف با حکمی از شریعت مقدس اسلام باشد، در هر عقدی از جمله عقد وقف، جایز نیست و چنین شرطی فاسد خواهد بود.

شرط چهارم: عدم جهالت (معلوم بودن)

از شرایطی که شیخ انصاری برای صحّت شروط در بیع ذکر کرده است و به طور مسلّم به باب وقف هم مربوط می شود این است که، شرط مجهول نباشد.(4) شهید اوّل در

دروس نیز تصریح کرده است: اگر کسی چنین شرط کند: هر چه را که واقفان در وقف خود شرط کرده اند برای من هم باشد، باطل است وعلّت بطلان، مجهول بودن شرط است.(5)

دلیل اصلی بطلان شرط مجهول، همان لزوم غرر است، زیرا شرط در حقیقت جزئی از عوضین است و مجهول بودن آن ، موجب مجهول شدن عوضین می شود.(6)

شرط پنجم: جایز بودن نفس شرط

از شرایط صحّت شرط در عقد از جمله عقد بیع، وقف و... این است که آن شرط فی