وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی صفحه 27

1- المُحَلّی: 9/216.

2- کتاب البیع: 3/81.

3- محاضراتٌ فی الوقف: 7.

4- محاضراتٌ فی الوقف: 8.

مبحث دوم: وقف در میان ملل غیرمسلمان

1- وقف درمیان رومیان

کبیسی(1) از کتاب بین الشریعه الاسلامیّه و القانون الرومانی نقل کرده است که: رومیان با نظام «مؤسّسات کَنیسه» و«مؤسّسات خیریّه» آشنا بودند. این مؤسّسات به اداره فقیران و

ناتوانان می پرداخت. اموالی به این مؤسّسه ها اختصاص می یافت تا به مصرف فقرا و ناتوانان برسد. رومیان معتقد بودند که: اشیای مقدّس، معابد، نذور، هدایا و... به خدا

اختصاص می یابد. وی از نوشته حستنیان(2) نقل می کند که:

اشیای دینی و اشیای حرام، مملوک کسی نمی شوند زیرا مملوک خدا مملوک انسان نمی شود و حتّی اگر مکان مقدّس خراب شود زمین آن مقدّس باقی می ماند. البتّه مقدّس بودن زمین باید در آغاز طی مراسمی از طرف کاهنان اعلام شود و خود مردم قدرت و حقّ آن را ندارند که شخصا زمین خود را مقدّس اعلام کند.

می بینیم که ، بجز در مواردی، نظام وقف در میان رومیان، کاملاً مشابه نظام وقف در میان مسلمانان بوده است.

2- وقف در میان مصریان قدیم

مصریان قدیم املاکی را برای خدایان، معابد، مقابر و ... اختصاص می دادند تا درآمد آنهابه مصرف تعمیرات، نوسازی، اقامه مراسم و هزینه کاهنان و خادمان برسد و این کار به قصد تقرّب به خدایان انجام می شد. هم اکنون در موزه مصر الواحی وجود دارد که مطالب فوق را تأیید می کند و از قدیمی ترین آنها لوحه شماره 72 است که نقوش آن از وقف املاک بر گروهی از کاهنان در خانواده چهارم (سلسله چهارم فراعنه مصر) حکایت می کند.(3)