پیشگفتار
این کتاب را به مرجئه و جهمیه در خراسان عصر اموی اختصاص دادم. این دو از فرقه هایی به شمار می آیند که در چنان محیط برکنار و دور افتاده ای، آثار فکری و سیاسی گسترده ای از خود برجای نهادند؛ آثار مهمّی که پیشتر، به کفایت پژوهیده نشده بود.
کتاب را به دو بخش تقسیم کردم و نخستین بخش را به مرجئه و دومی را به جهمیه ویژه ساختم. همان گونه که به پیدایش و تحوّل هریک از این دو فرقه و رجال آن پرداخته ام، باورهای دینی و سیاسی و اقدامات عملی آنها را نیز فراپیش نهاده کوشیده ام به قدر شناخت و توان خویش، لایه از هریک برگیرم. من با شیوه ای تاریخی، متون و اخبار را گردآورده و درجای خود نهاده و با تحلیل به نتایجی رسیده ام، بدون این که در تفسیر و تأویل به تکلّف افتم یا در داوری به خودرأیی گرفتار آیم. من به منابع چاپ شده زیادی مراجعه کرده ام که از جمله آنهاست: کتب حدیث مانند: مُسند احمد بن حنبل، صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابوداود، سنن ا بن ماجه و سنن ترمذی، و نیز از جمله، کتب فِرَق مانند مقالات