پیش درآمدی بر آینده نگری الهی صفحه 94

قرب الهی است.

5-3. زمان و فرجام جهان

موضوع زمان و به ویژه فرجام جهان نیز یکی از مباحث مطرح در نگاه به آینده است. البته باید توجه داشت که در مطالعات آینده پژوهی معمولاً بین زمان گذشته، حال و آینده گسستی دیده می شود و اگر برای تعیین روند یا فهم تحولات یک متغییر، به گذشتۀ آن نگاه می کنند، عمدتاً برای کشف روابط علّی است. ضمن این که برای مفهوم زمان در دوردست نیز از آینده های دور یا نزدیک و از آینده های ممکن، محتمل و مطلوب استفاده می شود. از سوی دیگر، معمولاً در مطالعات آینده پژوهی ادعا می شود که هیچ آیندۀ قطعی وجود ندارد و برای همین هم انسان ها به آینده سازی تشویق می شوند؛ در حالی که در نگاه دینی اولاً بین زمان ها گسستی به ذهن نمی رسد. این گذشتۀ ماست که در حال و آینده تأثیر گذار است و با نگاه عوالم، نتیجۀ فعل دیروز و امروز ما در سرنوشت آتی مان تأثیر دارد. از سوی دیگر، در آموزه های ادیان الهی، آیندۀ محتوم جهان نه تنها متصور، بلکه قطعی الوقوع است. استقرار حکومت موعود ادیان و پایان سال ها استیلا و سیاهی اشرار _ که همان دلیل حیات دنیایی است _ با طلوع صبح حکومت صالحان و تبلور ارادۀ الهی بر وراثت مؤمنان در زمین، حتمی ترین رویداد فرجام جهان است. تصویری که بر اساس آیات و روایات از آیندۀ موعود به دست می آید، تصویری امید دهنده و روشن است.