حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 108

می‌شد به استثنای دو سوره براءت و قل هو اللّه احد (اخلاص) که این دو، یک دفعه بر من نازل شدند. و همراه این دو سوره هفتاد هزار صف از ملائکه بودند که هر کدام می‌گفت: با نسبت خدایی خواستار خیر و خوبی باش «1» البته بر خود این روایت اشکال می‌شود که می‌گوید: همه سوره‌ها متفرق نازل شد مگر سوره اخلاص و براءت زیرا تنها این دو سوره نبودند که یکجا نازل شدند مانند: انعام، مائده، مرسلات، و بعضی سوره‌های دیگر. مگر این که مقصود روایت، بیان امتیاز این دو سوره بر سوره‌های دیگر بخاطر معیت هفتاد هزار صف از ملائکه باشد.

که این توجیه هم از سیاق روایت دور است.

سخن آخر در این زمینه‌

اساسا ما نمی‌توانیم این گونه روایات را که می‌گوید آیاتی که نزولش متأخر بوده جزو سوره‌ای قرار داده شده که نزولش جلوتر بوده بپذیریم. و بگوییم که آیاتی را در جاهایی قرار داده‌اند و ترتیب آیات بهم خورده است چون از آنها قطع پیدا نمی‌کنیم که آیات جابجا شده وانگهی دقت علمی به ما می‌گوید: این روایات صحیح نیستند. و روایاتی هم که آیات مکی را از سوره‌های مدنی می‌داند و یا بر عکس احتیاج به تأمل زیادی دارد. و ما همین طور نمی‌توانیم این گونه روایات را بپذیریم. بخصوص که به وجود روایات دروغ عادت کرده‌ایم. و باید با احتیاط با این گونه روایات برخورد کرد.

وانگهی ممکن است این وضع آیات در جایی، تنها در یک یا دو مورد به دستور پیامبر- ص- صورت گرفته باشد.

بهر حال ما این ادعاها را قبول نداریم. و اکر سوره‌ها را دفعی النزول می‌دانیم. و جز با دلیل روشن از این قاعده کلی عدول نمی‌کنیم. خداوند توفیق دهنده و هدایت کننده به چشمه سارهای حقیقت است. (1) مجمع البیان، ج 5، ص 1 و 2 به نقل از: ثعلبی.