حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 140

که امام- علیه السلام- به خلافت رسید قرآنی را که خود نگاشته بود آشکار نساخت.

هر چند مصحف امام از نظر ترتیب و داشتن تأویل. تنزیل، ناسخ و منسوخ و غیره با قرآن متداول اختلاف داشت. امام این کار را کرد تا عمل عثمان را در باب جمع مردم بر قراءت واحد تأیید کرده باشد. و راه را بر فرصت طلبان در جهت بازی کردن با قرآن ببندد؛ فرصت طلبانی که هر لحظه آماده بودند قرآن را طبق مقاصد سیاسی و هواهای نفسانی ملعبه دست قرار دهند.

بازگشت به اصل مطلب: رسم الخط قرآن و مشکلات آن‌

ابن ابی هاشم سبب اختلاف قراءت را در بی‌شکل و نقطه بودن حروف می‌داند:

«... از این جا بود که اختلاف میان قرّاء شهرها و نواحی گوناگون بلاد اسلامی به وجود آمد» «1» معنای این سخن آن است که اختلاف در قراءت نتیجه روایت منقول از پیامبر- ص- مبنی بر نزول قرآن بر هفت حرف نبوده است.

ابن جریر طبری درباره اختلاف قراآت می‌گوید: چون مصاحف در شهرها پخش شدند و حروف آن بدون نقطه بودند مردم از هیچ کوششی فرو گذار نکردند. تا حروف و کلمات محتمل الوجوه را به شکل درست دریابند و تلفظ درست آن را بشنوند «2». اما حقیقت مطلب آن است که بر خلاف نظر طبری مردم در تلفظ درست کلمات به اجتهاد شخصی پرداختند و این سر منشأ مشکلات شد نه سماع از قراء.

و باز ابن جریر می‌گوید: «چون مصاحف موجود در میان هر شهر از نقطه‌گذاری و اعراب خالی بودند صحابه‌ای نیز به عنوان معلم در کنار این مصاحف به تعلیم آنان می‌پرداختند ... تا آن جا که می‌گوید: آنها هر چه را سماعا درباره مصاحف و تلاوت آنها آموخته بودند مأمور به انتقال همانها به دیگران شدند. و در حفظ آنچه سماعا به دست آورده بودند پافشاری نمودند «3»». ابن الانباری، الحاکم و بیهقی. بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، ص 163. الکامل فی التاریخ، ج 3، ص 112. التمهید، ج 1، ص 289 و 288. النشر فی القراآت العشر، ج 1، ص 8 و 33. مباحث فی علوم القرآن. و فتح الباری، ج 9، ص 16.

(1) فتح الباری، ج 9 ص 28. و التمهید، ج 2، ص 18 به نقل از: التبیان، ص 86.
(2) تاریخ القرآن الصغیر، ص 109 به نقل از: المرشد الوجیز ابی شامه، ص 150.
(3) تاریخ القرآن الصغیر، ص 107 و 108 به نقل از: المرشد الوجیز، ص 149 به نقل از: طبری.