حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 147

و باز: آیه را به دو صورت خوانده‌اند: «یغفر لکم- و نغفر لکم» «1».

البته این گونه موارد بسیارند و در چنین فرصت کوتاهی امکان تتبع و استقصای تمام آنها نیست.

تفاوتهای موجود در رسم الخط قرآن‌

یکی دیگر از اسباب اختلاف قراءت، عدم آشنائی دقیق صحابه با رسم الخط و قواعد کتابت بود. و مصاحفی که توسط شخصیتهای صحابی نگاشته شده بودند از نواقص متعدد کتابتی رنج می‌بردند. ابن خلدون در این باره می‌گوید:

«... خط عربی در صدر اسلام به اتقان لازم و زیبایی و استحکام آن نرسیده بود.

حتی به درجه متوسط هم نرسیده بود. چون که اعراب هنوز از حالت بدویت، بیرون نیامده و از صناعت دور بودند. برای همین است که در مصاحف نوشته شده، توسط صحابه مخالفت‌های زیادی با دستور کتابت و قواعد آن- از طرف کتّاب- وجود دارد و از زیبایی کمی بهره‌مند است.» «2»

«ابن الخطیب» در این مورد می‌گوید: «... به علت عدم توانایی و قصور مردم عصر اوّل اسلامی بر کتابت و فنون آن بی‌سوادی و ضعف در املاء کردن و دور بودن از علوم و صنایع، کتابت آنان در مصاحف وضع نااستواری داشت. و نویسندگان اولیه در مصاحف خود، دچار اغلاط فاحشی شدند و تناقضات آشکاری مرتکب شدند و از جادّه رسم الخط و هجای درست خارج گشتند» «3».

در این باره ما نیز بیان امام باقر- ع- را که اشاره به غلط نویسی حروف توسط نویسندگان و توهمات آنها دارد خواهیم آورد.

آبیاری در این زمینه می‌گوید: ابن قتیبه در مقام مناقشه بعضی قراآت برآمده و چنین می‌گوید: «این اغلاط املایی، یا بر اساس مذهب و نحله خاصی از اهل کتابت قراءت عرب، نگارش یافته است و یا آن که اغلاط کاتب در کتابت است. اگر این اغلاط بر (1) الاتقان، ج 1، ص 75.