حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 153

و دیگر موارد اختلاف با رسم معهود و مقبول همه. در این مورد علامه شیخ محمد هادی معرفت در کتاب وزین خود برخی کلمات را ذکر کرده است که گاهی به صورت درست و گاهی نادرست نگاشته شده است. علاقه‌مندان می‌توانند به این کتاب مراجعه نمایند «1».

خطاهای سهوی در مصاحف عثمان‌

علاوه بر ضعف و ناتوانی کاتبان مصاحف در کتابت درست و عدم تسلط آنان بر درست نویسی، از جمله خطاهای این مصاحف، آن دسته از خطاهاست که سهوا و بدون توجه نساخ و کتّاب وارد مصاحف شده است. به خصوص آن که نگارش مصاحف، وقت زیادی را به خود اختصاص داد. و عده‌ای از کتّاب دچار خستگی شده از دقّت کارشان کاسته گشت. در مصاحف نه گانه‌ای که عثمان آنها را به شهرهای مختلف فرستاد این نوع خطاها ظاهرا راه یافته است.

برای تدوین این مصاحف یکی از قراء مشهور آیات را املاء می‌کرد و دیگران می‌نوشتند.

«ابو العالیه» در این باره به نقل از ابی بن کعب می‌گوید: «قرآن را بر اساس مصحف ابی بن کعب نوشتند. و ابی بن کعب بر کتّاب، آیات را املاء می‌کرد و آنان می‌نوشتند «2»» همچنین ابن جوزی در سرگذشت زید می‌گوید: «ابو بکر (رض) به زید دستور جمع آوری قرآن را داد. عثمان هم این دستور را داد. لذا زید مصحف را می‌نوشت و ابی ابن کعب آیات را بر او املاء می‌کرد «3». شاید روایتی که ابن سعد در طبقات خود به اسناد رجال ثقه و ارسال خود نقل می‌کند که: عثمان به ابی بن کعب دستور جمع آوری قرآن را داد «4» ناظر به همین املاء کردن ابی بن کعب باشد.

«عسقلانی» معتقد است که: نخست کار تدوین مصحف به عهده زید و سعید بود «5». (1) التمهید، ج 1، ص 325 و 326.

(2) التمهید فی علوم القرآن، ج 1، ص 282 و 296 به نقل از: المصاحف، ص 30 و مسند احمد، ج 5، ص 134. (وی تصریح می‌کند به این که این ماجرا در زمان ابو بکر اتفاق افتاد).
(3) صفة الصفوة، ج 1، ص 704.
(4) تهذیب التهذیب، ج 1، ص 188.
(5) فتح الباری، ج 9، ص 17. و کنز العمال، ج 2، ص 366 به نقل از: ابن الانباری در المصاحف.