حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 155

انجمن مقابله و تصحیح‌

علاوه بر کارهای بالا انجمنی هم متصدی مقابله نسخ مصاحف بوده است تا در آن حتی المقدور تحریف سهوی یا عمدی رخ ندهد و از صحت آیات مکتوب اطمینان حاصل گردد. از ابو الاحوص نقل است که گفت: «... گروهی- یا عده‌ای- از یاران پیامبر- ص- در خانه ابو موسی مصاحف را برای مقابله عرضه می‌کردند. عبد اللّه برخاست و خارج گشت ...» «1» و یا عبد اللّه بن هانی بربری مولای عثمان می‌گوید: نزد عثمان بودم در حالی که آنها مصاحف را برای مقابله بر یکدیگر عرضه می‌کردند. عثمان مرا با شانه گوسفندی که بر آن آیاتی بود نزد ابی بن کعب فرستاد. بر این استخوان آیات زیر نگاشته شده بود:

«لم یتسنّ».

و: لا تبدیل للخلق.

و: فامهل الکافرین.

ابی ابن کعب، دوات خواست و یکی از «لام» ها را حذف کرده نوشت: «لخلق اللّه» و «فامهل» را پاک کرده «فمهّل» نوشت. همچنین یک «هاء» به نون لم یتسن افزود. و نوشت: «لَمْ یَتَسَنَّهْ» «2».

و یا از «ابن زبیر» منقول است که گفت: عثمان مصاحف را جمع کرد. و مرا نزد عایشه برای گرفتن مصحف وی فرستاد. من هم رفتم، مصحف «3» را آوردم. پس از مقابله و اطمینان از یکدستی آیات و نبودن اختلافی، عثمان دستور داد مصاحف دیگر پاره شوند «4». لیکن در این جا روایت دیگری از طحاوی داریم که ماجرای جمع آوری و مقابله قرآن را به نقل از زید بن ثابت به گونه دیگری نقل می‌کند: نخست قرآن را برای ابو بکر بر قطعات پوست، استخوان شانه و پوست درخت نوشتند. پس از مرگ ابو بکر عمر این آیات متفرق را در یک صحیفه نوشت. و این صحیفه نزد حفصه باقی ماند، تا آن که ماجرای (1) طبقات ابن سعد، ج 2، قسم 2، ص 104.

(2) الاتقان، ج 1، ص 183 به نقل از: ابن الانباری در المصاحف، به نقل از: ابی عبید.
(3) شاید درست: صحف باشد به قرینه ضمیر در علیها: «فجئت بالصحف فعرضناها علیها».
(4) الاتقان، ج 1، ص 184 به نقل از: ابن اشته در المصاحف.