حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 174

قراءت دقیق پیامبر است به او.

2- «وَ ما هُوَ عَلَی الْغَیْبِ بِضَنِینٍ» گاهی با «ضاد» و گاهی با «ظا» «1» قراءت شده است.

حافظ فراموشکار و عالم بدعتگذار

«ابن مجاهد» در مقدمه کتابش، هنگام سخن از قرّاء می‌گوید: «... یک دسته از قراء تنها آنچه را که شنیده است نقل می‌کند و وظیفه دیگری جز ادای آنچه را که آموخته است برای خود نمی‌شناسد. نه اعراب را می‌شناسد و نه با عربیت آشناست ما این دسته را «حافظ» می‌نامیم این دسته چه بسا بر اثر گذشت زمان نکات اعرابی را فراموش کند. چون که در آیه چه بسا حرکات مختلفی وجود دارند که با یکدیگر شبیه می‌باشند و وی آنها را به هم خلط می‌کند. چون اعتمادش تنها به حافظه است که در معرض نسیان و خلط است و بر عربیّت و قواعد زبان، تکیه‌ای ندارد. چشم حقیقت بینی که معانی را هم دریابد ندارد تا از خطای در قراءت احتراز کند. این «حافظ» که دچار نسیان شده است قرآن را با لحن و غلط می‌خواند. و به وسوسه افتاده قراءت خود را از دیگری روایت می‌کند تا خود را تبرئه کند و چه بسا نزد مردم راستگو تلقّی شود و قراءت وی پذیرفته گردد. در حالی که او دچار اشتباه و توهّم شده و با جسارت ادعای درستی قراءت خود می‌کند. شاید هم این حافظ قراءت خود را از کسی نقل کند که آن شخص دچار سهو و نسیان شده باشد. بهر حال قراءت این گونه حفاظ را نپذیرفته و نقل هم نمی‌کنیم.

یک دسته دیگر اعراب را می‌شناسند و با قواعد عربی آشنا هستند معانی و لغات را هم می‌دانند لیکن از اختلافات قراءت و آثار مرویه مربوط به قراآت، بی‌خبر هستند و تنها به اتکای قواعد عربی آیات را چه بسا به گونه‌ای بخواند که از نظر دستوری و ادبی غلط نباشد اما هیچکس از پیشینیان آیات را این گونه نخوانده باشد. چنین فرد دانایی را بدعتگذار می‌نامیم «2».

شاید قراءت آیه ذیل از عمر، ناشی از همین نسیان و فراموشی حافظ یا خطای سامعه باشد: (1) النشر، ج 1، ص 28. و التمهید، ج 2، ص 110 به نقل از: الاتحاف، ص 434.