حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 177

«ابو شامه» می‌افزاید که این چنین است: «هر قبیله‌ای که لغتش آن بود که «شین» را مثل «جیم» تلفظ می‌کرد مانند: «اشدق» صاد را مثل «زاء» تلفظ می‌کرد مانند:

«مصدر» کاف را مثل جیم و جیم را مثل کاف تلفظ می‌کرد و مانند آن ... «1»».

«ابن کثیر» می‌خواند: «فاستوی علی سؤقه ...» به همزه ساکن. ابو حیان آن را تلفظ ضعیفی می‌داند «2». و دیگری می‌خواند: «من إن تیمنه بقنطار» به کسر «تاء» و تخفیف «یاء» دانی می‌گوید: این لهجه تمیم است یعنی لهجه اختصاصی آنهاست و ابو حیان هم در کتاب «البحر» با وی موافقت کرده است. سعید بن جبیر می‌خواند: «من إعاء اخیه» و «واو» را به همزه تبدیل می‌کرد. این تلفّظ نزد هذیل شایع است.

حسن می‌خواند: «و لا ادراتکم به» با همزه به صیغه ماضی، متکلم وحده. ابو حاتم می‌گوید: حسن «یاء» را به «الف» تبدیل کرده است. و این کار در زبان و لهجه بنی حرث بن کعب مرسوم است. می‌گویند: «السلام علاک» و بعد الف را به همزه بدل نموده است مانند کسانی که: «العالم» را «العالم» می‌خوانند گفتم این همان لهجه مذموم تبدیل حرف به همزه است که لغت بنی اسد و هذیل است.

«ابو جعفر» می‌گوید: «و اذا الرسل وقتت» و این لهجه «مضر سفلی» است. مردم مدینه بر تبدیل کردن حرف به همزه توسط کسانی در مسجد رسول خدا- ص- اعتراض کردند «3». و بسیار موارد دیگر از اختلاف لهجه‌ها که مجال طرح آنها نیست «4». ابن قتیبه. التمهید، ج 2، ص 99 و 100 به نقل از: تأویل مشکل القرآن، ص 39 و 40. و تاریخ القرآن الصغیر، ص 109 به نقل از: المرشد الوجیز ابی شامه، ص 101.

(1) التمهید، ج 2، ص 100 و 101 به نقل از: المرشد الوجیز، ص 96 و 97.
(2) التمهید، ج 2، ص 28 و 29 به نقل از: البحر المحیط، ج 2، ص 499 و ج 5، ص 133 و ج 8، ص 405 و به نقل از: کرمانی، ص 51 و به نقل از: ابن جنی، ص 84 و 164.
(3) النهایة ابن اثیر، ج 5، ص 7. و التمهید، ج 2، ص 31 و 25 به نقل از: ابن اثیر.
(4) التمهید، ج 2، ص 20، 25، 28- 30.