حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 205

با عربیت هم آشنا نبودند. قراآت را دست به دست و سینه به سینه منتقل کردند. لذا اغلاط بسیاری در قراآت آنها راه یافت و قراآت شاذ رواج یافت و در قراءت قرآن و کلمات آن اخلال کردند». و به گفته خود ادامه داده با اشاره به حمزة بن حبیب زیات،- یکی از قراء سبعه- می‌گوید:

«از کسانی که قرائتشان را مورد بررسی قرار دادم کسی را پرخطاتر از وی ندیدم.

آشفتگی سخنان وی از همه بیشتر بود؛ زیرا وی کلمه‌ای را به شکل خاصی که به نظرش درست است در قرآن به کار می‌برد. و بعد برای اثبات نظر خود اصلی را تأسیس می‌کند. و با قراءت دیگران بدون دلیل مخالفت می‌کند. و در آیات، قرائتی را انتخاب می‌کند که به سختی توجیه‌پذیر می‌باشد به اضافه آن که وی در قراءت خود، مذاهب قراءت عرب و اهل حجاز را زیر پا می‌گذارد ...» و بعد می‌گوید:

«بسیار کم هستند از طبقه قراء کسانی که مانند حمزه دچار توهمات نشده باشند و به غلط نیفتاده باشند» و در آخر سخن خود به قراءت حسن بصری اشاره می‌کند: «و لا أدرأتکم به»- با همزه- «و ما تنزلت به الشیاطون». «و ما انتم بمصرخی ...» «1»- با کسر «یاء» ما نیز در فصل: «حافظ فراموش کار و عالم بدعتگذار» سخن ابن مجاهد را که شایسته دقت است نقل کردیم.

در این جا ما در صدد بررسی سخنان تمام علما در این زمینه نیستیم. و آنچه را ذکر کردیم برای اشاره به مقصود کافی می‌دانیم.

اجتهادات باطل‌

در این زمینه از سه نوع اجتهاد باطل نام می‌بریم.

نوع اوّل: این نوع اجتهاد باطل از روایت منقول از امام صادق- علیه السلام- بر می‌آید. امام فرمودند: «اهل عربیت- ادبا- کلام خداوند را تحریف کرده از مقصود آن بر می‌گردانند». گفته می‌شود که روایات دیگری نیز به این مضمون وجود دارد «2».

مقصود از این نوع تحریف آن است که ادبا با طرح اعراب‌های مختلف و (1) التمهید، ج 2، ص 38 به نقل از: تاویل مشکل القرآن، ص 58- 63.