حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 207

نوع سوم: درست عکس نوع دوم است. یعنی در این نوع اجتهاد باطل جمود محض حاکم است در حالی که در نوع دوّم اجتهاد بر نقل حاکم بود. در این نوع، قراء بدون کوچکترین تعمقی و توجهی به قواعد عربی به صرف این که قراءت سنت متبع است هر قرائتی را که نزد ایشان ثابت می‌گشت آن را متبع می‌دانستند اگر چه با قواعد عربی و اصول مسلم مخالف باشد. در این زمینه نه لغت معیار بود و نه قواعد عربی بلکه معیار فقط و فقط نقل بود؛ زیرا نقل لازم الاتباع بود و می‌بایست مورد عمل قرار گیرد «1».

با توجه به مواردی که از بیسوادی و ضعف عربیت قراء نقل شد شیوع این نوع اجتهاد باطل روشنتر می‌گردد. ما در زیر، موارد متعددی از قراءت را که در آن غلطهای فاحش لغوی، اعرابی و خلاف قاعده رخ داده است نقل می‌کنیم.

نمونه‌های خطای در اعراب‌

از جمله خطاهای اعرابی که کمتر آشنای به قواعد عربی مرتکب آنها می‌شود و علما به غلط بودن آنها حکم کرده‌اند موارد زیر می‌باشند:

1- قراءت ابن عامر: «کن فیکون» «2» به نصب مضارع. ابن عطیه این قراءت را لحن و غلط می‌داند «3».

2- قراءت نافع، ابن کثیر و حمزه: «امّن هو قانت» «4» بدون تشدید «میم» «5» اخفش و ابو حاتم این قراءت را لحن و غلط می‌دانند «6».

3- اعمش، حمزه و یحیی بن وثاب، می‌خواندند: «ما انتم بمصرخی»- با کسر یاء- گویا فکر کرده‌اند «باء» حرف را جر می‌دهد «7». (1) مناهل العرفان، ج 1، ص 415. و القراآت القرآنیة، ص 75.

(2) سوره بقره، آیه 117.
(3) التمهید فی علوم القرآن، ج 2، ص 36 به نقل از: البحر المحیط ابو حیان، ج 1 ص 366. و النشر، ج 1، ص 10.
(4) سوره زمر، آیه 9.
(5) النشر فی القراآت العشر، ج 2، ص 362. و التمهید فی علوم القرآن، ج 2، ص 37 از: النشر.
(6) التمهید فی علوم القرآن، ج 2، ص 37 به نقل از: البحر المحیط ابو حیان، ج 7، ص 418.
(7) التمهید فی علوم القرآن، ج 2، ص 39 به نقل از: البحر المحیط، ج 5، ص 419.