- بخش اوّل سه فصل اساسی 1
- فصل اوّل روایات و ادعاها 2
- سرآغاز 2
- نمونههای روشن 2
- فصل دوّم دیدگاهها و نظرات 6
- روایات تحریف در کتب اهل سنت 6
- روایات تحریف در کتب شیعه 7
- موضع شیعه و اهل سنت در قبال روایات تحریف 7
- تعصب و افترا 8
- نقل روایت دلیل بر اعتقاد به مضمون آن نیست 8
- اشارهای به رأی شیعه در باب تحریف 9
- افترای رسوا 11
- محدّث فریب خورده 12
- شیوه پست 12
- ابو زهره و کلینی 13
- دو شاهد در موضع ابن شاذان 15
- خلاصه موضع علما در قبال روایات تحریف 15
- از نمونهها و موارد بالا دو مطلب استفاده میشود: 16
- مقایسهای میان روایات شیعه و اهل سنت 17
- کوشش ستایش برانگیز 19
- فصل سوم ما نگهدارنده قرآنیم 20
- کینه توزند یا منصف 20
- دلیل اوّل: «از قرآن»: 21
- مناقشات نادرست: 21
- دلیل دوّم: «دقت نظر و تحقیق»: 23
- دلیل چهارم: «احادیث عرض حدیث بر کتاب و احادیث دیگر»: 24
- دلیل سوم: «اهتمام به حفظ قرآن»: 24
- دلیل پنجم: «واقعیّت تاریخی»: 26
- دلایل تحریف قاصر است 28
- سیاست و شایعات تحریف 29
- اهل قرآن کیستند؟ 31
- دفاع از قرآن نه دفاع از حاکم 32
- مغرضان در خط اهل بیت نیستند 32
- تحریف واقع شده در قرآن 32
- مباحث ضروری 36
- بخش دوّم: قرآن ... مصحف ... 37
- فصل اوّل تاریخ جمع آوری قرآن 38
- سرآغاز 38
- دیدگاهها پیرامون جمع آوری قرآن در زمان پیامبر اکرم (ص) 38
- ضرورت طرح سه مطلب 39
- اینک مطالب بالا را با تفصیل بررسی میکنیم: 39
- مطلب دوّم: «عرضه قرآن» 44
- مطلب سوم: «ختم قرآن در زمان پیامبر اکرم (ص)». 45
- شواهد و دلایل 48
- نکات روشنگر 51
- پیامبر (ص) به عدهای مصحف میدهد 58
- جمع آورندگان قرآن در زمان پیامبر (ص) 61
- تکمیل بحث 68
- بلاغی، ابن شاذان و روایات جمع آوری قرآن 74
- فصل دوّم واقعیّت تاریخی جمع آوری قرآن توسط خلفا 74
- حدیث جمع آوری قرآن در زمان خلفا 76
- ما و این روایت 77
- مصاحف اصحاب بعد از جمع قرآن توسط زید 81
- عایشه و جمع آوری قرآن 82
- مخالفت با مصحف عثمان 83
- حجّاج و گسترش قراءت عثمان 84
- اوّلین نامگذار و جمع آورنده قرآن 85
- مناقشهای در گفتههای قبل 87
- مصحف ابو بکر چه امتیازاتی داشت؟ 88
- سازش ناموفق و غیر مقبول 89
- توجیهات سست برای جمع آوری مجدد 92
- راز پشت پرده جمع آوری قرآن توسط زید 93
- سیاست هوشیارانه 95
- خط سیاسی زید بن ثابت 96
- نقص سخن رافعی 100
- نزول تدریجی قرآن سوره به دنبال سوره 101
- فصل سوم ترتیب و نزول آیات 101
- ترتیب قرآن بر حسب نزول آیات 104
- ترتیب آیات قرآن فعلی 105
- ترتیب سورههای قرآن فعلی 105
- تصرف صحابه در تألیف قرآن 106
- سخن آخر در این زمینه 108
- جمع آوری قرآن توسط علی (ع) 109
- سرآغاز 109
- فصل چهارم مصحف علی (ع) 109
- مصحف علی (ع) کجاست؟ 115
- ویژگیهای مصحف علی (ع) 115
- قرآن مکتوب به دستور پیامبر- ص- به دست خلفا نرسیده است 116
- دو تنبیه ضروری 116
- مراد از تنزیل چیست؟ 117
- اگر قرآن چنانکه نازل شده است خوانده میشد 120
- منع ائمه از قراءت قرآن بر طبق تنزیل آن 121
- مصحف فاطمه و مصحف عایشه 122
- قراءت عاصم همان قراءت علی (ع) و پیامبر (ص) است 123
- اشاره به یک نکته ضروری 124
- بازگشت به مطلب 124
- بخش سوّم رسم الخط و ... قراآت قرآن ... 126
- نزول قرآن بر حروف هفتگانه 127
- قراآت مختلف و شاذ 127
- فصل اوّل قراآت و حروف سبعه 127
- هفت حرف معنوی 129
- توجیهات بیفایده 132
- نسخ شش حرف (لهجه) 134
- سرآغاز 137
- تصحیف و غلط خوانی 137
- فصل دوّم رسم الخط قرآن در زندان اتهام 137
- گسترش غلط خوانی و اختلاف در زمان پیشتر 138
- علی (ع) عمل عثمان را تأیید میکند 139
- وادار کردن مردم به قراءت واحد توسط عثمان 139
- بازگشت به اصل مطلب: رسم الخط قرآن و مشکلات آن 140
- عدم اعراب گذاری کلمات 142
- نقطه نداشتن حروف 144
- تفاوتهای موجود در رسم الخط قرآن 147
- نمونههای روشن 149
- نمونههای دیگر این نوع خطا عبارتند از: 149
- خطاهای سهوی در مصاحف عثمان 153
- انجمن مقابله و تصحیح 155
- اختلاف مصاحف عثمان با یکدیگر 156
- سهو و خطا در استنساخ و قراءت 159
- نمونههای روشن 160
- آیا عثمان قراآت را بر مصاحف پراکنده ساخت؟ 164
- تحریف عمدی 164
- قراآت مخالف یا موافق رسم الخط 166
- فصل سوّم تصرفات عمدی یا سهل انگارانه 166
- سرآغاز 166
- نمونههایی از قراءت ابن شنبوذ 168
- قصور و کاستی در قراءت 170
- خطای سامعه 173
- حافظ فراموشکار و عالم بدعتگذار 174
- اختلاف لهجهها 175
- فصل چهارم تفسیر مزجی و با مترادف 178
- سرآغاز 178
- اضافاتی که در تفسیر آیات آمدهاند: 178
- روایاتی دیگر در این زمینه 185
- نام علی (ع) در قرآن 187
- استدلال ناتمام 190
- پندار واهی 190
- تبدیل کلمات به مترادف آنها 192
- نمونههایی از تبدیل کلمات 193
- دستور کلی: آنچنان بخوانید که به شما آموختهاند 197
- توضیحی درباره روایت 198
- توضیحی دیگر 199
- ارزیابی قراءت قراء 204
- فصل پنجم اجتهادات و پندارها 204
- اجتهادات باطل 205
- نمونههای خطای در اعراب 207
- خطاهای دیگری از این دسته 209
- اجتهادات نادرست دیگری در معنا و اعراب 210
- بکار گیری آیات در جهت توجیه دیدگاههای کلامی 215
- استناد قراآت به چیست؟ 216
- سخن آخرمان 221
- آیا قراآت توفیقی است؟ 222
- قبول قراآت قبول تحریف است 224
- سی هزار قاری قرآن در صفین حضور داشتند 224
- قراء در زمان ما 226
- بخش چهارم توجیهات و دلایل آنها 227
- نسخه تلاوت و جمع آوری قرآن 228
- فصل اوّل سراب نسخ تلاوت 228
- آیات منسوخ التلاوة 228
- دلایل نسخ تلاوت 229
- جواب دلایل فوق 230
- صحف ابراهیم و موسی (ع) 237
- نسخ تلاوت مشکل را حل نمیکند 238
- نسخ پس از وفات پیامبر (ص) 239
- نسخ کتاب به وسیله سنت 240
- نسخ تلاوت از نظر ابو بکر رازی 241
- فصل دوّم نسخ تلاوت در پندارها و روایات 243
- سرآغاز 243
- سورههای خلع و حفد 246
- نقبی به درون 248
- آیه رضاع 249
- حیوان خانگی و صحیفه 252
- رضاع کبیر (بزرگسال) 254
- قضیه حیوان خانگی درست است 258
- سوره احزاب به اندازه سوره بقره بوده است 258
- آیه رجم از نظر عمر بن خطاب 260
- احتمال معقول 265
- آیه رجم بزرگسالان در تورات 266
- سوره فراموش شده 269
- صلوات بر نمازگزاران در صفوف مقدّم 270
- آیه جهاد 271
- سوره خیالی «الولایه» 272
- الولد للفراش 273
- امام بلاغی: بحث انگیز و نقاد 273
- آیه رجم 277
- سخن بلاغی پیرامون آیه ولایت. 279
- سخن بلاغی پیرامون سوره «خلع» 279
- سخن مرحوم بلاغی درباره سوره «حفد». 279
- تعداد حروف و آیات قرآن 282
- فصل سوم آراء و روایات نادرست 282
- آیا پیامبر (ص) قرآن را فراموش میکند؟! 284
- ابن مسعود و معوذتین 286
- تکفیر منکرین معوذتین 289
- تلاش ناموفق 289
- سوره حمد در مصحف ابن مسعود نیست 290
- «بسمله» از قرآن نیست؟! 291
- اصرار بر اتهام ابن مسعود برای چیست؟ 291
- آیا حروف مقطعه نامهای سورهها هستند؟ 297
- چرا و کی «بسمله» حذف شد؟ 297
- فصل چهارم نتیجه و خاتمه 299
- روایات اهل سنت، محدث نوری را فریب میدهد 299
- نگاهی به آنچه گذشت 299
- خلاصه دلایل وی و پاسخ آنها 300
- جمعبندی روایات 302
- سخن آخر 304
هفتصد صفحه) و الکشف عن وجوه القراآت السبع (دو جلد) بپردازد، به این نتیجه میرسد که: رسم الخط قرآن بدون نقطه، حرکات و در بعضی جاها نبودن «الف» ها با اضافات استحسانات و قیاسهای من درآوردی سبب عمده اختلاف قراآت و تعدد آن گشته است.
و باز این نکته روشن میشود که: تمام این اجتهادات در جهت رسیدن به نص حقیقی آیات قرآنی یا حقیقت معنای آن بوده است. و پیشاپیش برای تمام قراء این نکته مسلم بوده است که نص حقیقی قرآن یک صورت دارد و لا غیر. لذا آنان میخواستند این نص را کشف کنند. برای همین است که مرتب سعی میکنند موارد اجماعی پیدا کنند و بعد موارد اختلافی را به آن ارجاع دهند. و قراءت ثابتی را برای مورد مختلف فیه پیدا کنند.
توجه به این دو کتاب به شکل روشنی نشان میدهد تمام اجتهادات و قیاسات- هر چند غلط- برای رسیدن به قراءت حقیقی قرآن که فقط یک صورت داشته است صورت گرفته است. و خود قراء معتقد بودهاند که آیات را «کما انزلت» باید قراءت کرد و تحریف و تبدیل قراءت جایز نیست. آنان نزول واحد را از جانب «اله واحد» امری مسلم و لازم التبعیه میدانستهاند. همچنین با توجه به عوامل اختلاف قراآت، نمیتوان قراآت را در ده قراآت یا هفت قراءت، منحصر دانست بلکه با توجه به عوامل آن گاه بیشتر و گاه کمتر از ارقام مذکور میشود. و اگر مخالفت قرائتی با نص حقیقی قرآن به اثبات رسید، بطلان این قراءت آشکار گشته، دیگر نمیتوان بر آن اعتماد کرد.
وانگهی این دو کتاب از زاویه خاصی به مسأله اختلافات قراآت پرداختهاند. اما اختلافات دیگری هم در زمینه آیات به وجود آمدهاند که این کتابها به آنها نپرداختهاند.
از جمله سور و آیات منسوخ التلاوة، وارد کردن بعضی تفسیرات در آیات، تبدیل کلمات به مترادف آنها و غیره. این مباحث را باید در جای دیگری جست. و ما تلاش کردهایم در این کتاب حتی المقدور از زوایای گوناگون مسأله را طرح و حل کنیم. ان شاء اللّه.
آیا قراآت توفیقی است؟
با توجه به نمونههای بالا و اجتهادات و استحساناتی که در زمینه قراآت صورت گرفته بود و تجزیه و تحلیلهای من درآوردی در قبال کتاب خداوند متعال، میتوانیم