حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 230

اوّل: اتفاق بر نسخ نوع اوّل و شهرت بر وقوع نسخ از نوع دوم.

دوّم: اخبار.

دلیل سومی هم در این مورد اقامه شده است و آنهم استناد به آیه ذیل می‌باشد:

ما نَنْسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها ... «1» از قتاده روایت شده است که می‌گفت:

«... آیه توسط آیه دیگری نسخ می‌شد که به دنبال آن آمده بود. و پیامبر- ص- آیه‌ای یا آیاتی را می‌خواند. سپس این آیات فراموش می‌گشتند و مرفوع می‌شدند ...» «2».

از حسن بصری در تفسیر آیه فوق آمده است که: «آیاتی آموخته می‌شد سپس آنها را فراموش می‌کرد. لذا از این آیات منسوخ در قرآن فعلی چیزی نیست که شما بخوانید ...» «3». روایات دیگری هم از عبید بن عمیر، ابن عباس، ابو العالیه و ابن عمر، گویای همین مطلب است «4».

همچنین برای اثبات نسخ تلاوت به دو آیه زیر تمسک کرده‌اند:

سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسی إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ «5» استثناء، دلیل جواز نسخ می‌باشد.

وَ لَئِنْ شِئْنا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ «6».

جواب دلایل فوق‌

لیکن ما دلایل اقامه شده را وافی به مقصود نمی‌دانیم به دلایل زیر:

1 و 2- درباره اتفاق ادعا شده و اخبار باید بگوئیم: غیر از مخالفت تمام امامیه، غزالی می‌گوید: «... گروهی می‌گویند: نسخ تلاوت اساسا ممتنع است ...» «7» همچنین (1) سوره بقره، آیه 106. استدلال به این آیه را سرخسی در کتاب خود ذکر می‌کند. اصول سرخسی، ج 2، ص 78.

(2) تفسیر جامع البیان، ج 1، ص 379. و الدر المنثور، ج 1، ص 105 به نقل از: جامع البیان، عبد بن حمید و ابو داوود در: الناسخ.
(3) تفسیر جامع البیان، ج 1، ص 378. و الدر المنثور، ج 1، ص 105 به نقل از: تفسیر جامع.
(4) الدر المنثور، ج 1، ص 104 و 105 به نقل از: آدم، ابن جریر، بیهقی، ابو داوود، ابن ابی حاتم، حاکم (الکنی)، ابن عدی، ابن عساکر و طبرانی.
(5) سوره اعلی، آیه 6 و 7.
(6) اصول سرخسی، ج 2، ص 78.
(7) المستصفی، ج 1، ص 123.