حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 237

مفسد است بهر حال آیه منسوخ و ناسخ هر دو در شرایط خود بهترین بوده‌اند نه این که یکی بهتر از دیگری باشد و هیچ کدام نمی‌تواند جای دیگری بنشیند. خلاصه آنکه با وحدت موضوع، نسخ منتفی است و با تعدد موضوع مقایسه و برتری نادرست می‌باشد.

ممکن است در دلیل بالا مناقشه شود که مقصود از بهتر بودن آیه ناسخ آن است که:

از زمان حدوث تغییر و ضرورت نسخ آیه جدید در تحقق غرض مقصود، بهتر یا مانند آیه قبل است. بنابراین هر آیه در زمان خودش بهتر یا مانند آیه دیگری است. لیکن این مناقشه درست نیست، زیرا در آیه سخن از مماثلت و همانندی است. و در صورت تغییر شرایط، مماثلت معنا ندارد. و یا باز این مسأله در مورد «انساء» صادق است؛ زیرا مماثلت در این جا عبث و بیهوده می‌گردد.

از تمام دلایل بالا این نتیجه را می‌گیریم که مراد از کلمه «آیه» در این جا فقره‌ای از قرآن آنچنان که مصطلح است نمی‌باشد. بلکه مراد، امر خارق العاده‌ای است که خداوند برای بیم دادن به بندگان، یا هشدار و یا تثبیت قلوب آنان می‌فرستد.

صحف ابراهیم و موسی (ع)

عده‌ای وقوع نسخ تلاوت و حکم را درباره صحف ابراهیم، موسی و سایر کتابهای گذشته می‌دانند و آن را مسلم می‌گیرند؛ زیرا این کتب آسمانی نازل شده و معمول بها بوده‌اند و اینک تلاوت و عمل به آنها متروک است. پس چاره‌ای نداریم جز این که بگوییم این کتب مشمول نسخ تلاوت و حکم شده‌اند. «1» و وقوع، بهترین دلیل بر امکان آن می‌باشد. لیکن ما ادعای بالا را قبول نداریم و آن را درست نمی‌دانیم؛ زیرا:

اوّلا: صحف ابراهیم و موسی را نمی‌توان مشمول این نوع نسخ دانست. تنها چیزی که می‌توان گفت آن است که این کتب در اختیار ما نمی‌باشد. و اگر فرضا این کتب به دست آید تلاوت آنها چه اشکالی دارد؟! و چرا نباید خوانده شود. اما این که قطعا بعضی از احکام صحف نسخ شده‌اند مطلب دیگری است و از آن نسخ تلاوت لازم نمی‌آید.

ثانیا: چه کسی گفته است که در صحف و زبر، احکامی همانند احکام قرآن وجود (1) اصول سرخسی، ج 2، ص 78.