حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 245

به عنوان سخن پیامبر روایت کرده‌اند نه به عنوان آیه قرآن. از جمله ناقلین حدیث می‌توان افراد ذیل را یاد کرد: ابن عباس «1»، انس «2»، طاووس «3»، سعد بن ابی وقاص «4» و بریده «5».

ثالثا: از انس و ابن عباس هر دو منقول است که به دنبال عبارت: «لا یملأ جوف ابن آدم الا التراب» گفته‌اند: «... نمی‌دانم این آیه‌ای بود که نازل شده بود یا آن که کلام پیامبر بود» یا: «... نمی‌دانم این عبارت از قرآن است یا خیر» «6» همین تردید و شک، در باره آیه یا حدیث بودن عبارت فوق، از ابی بن کعب منقول است «7».

رابعا: این روایت از دو سوره نام می‌برد که ابو موسی فراموش کرده بود. یکی معادل سوره «براءت» و دیگری شبیه «مسبحات» و عبارت به یاد مانده را از ابو موسی نقل می‌کند ما نمی‌دانیم چرا کس دیگری از این دو سوره جز ابو موسی یاد نمی‌کند؟! و چرا از صحابه هیچ کس آنها را حفظ نکرده بودند؟! آیا عاقلانه به نظر می‌رسد ابو موسی سوره را به یاد داشته باشد و همه صحابه فراموش کرده باشند؟! کتّاب وحی چرا این دو سوره را ثبت نکرده‌اند؟! چرا پیامبر- ص- کاتبان را برای نگاشتن این دو سوره خبر نکرد؟ مگر برای نوشتن حتی یک آیه که نازل می‌شد حضرت کاتبان را نمی‌خواست تا آن آیه را بنگارند؟

و بالأخره: عین این عبارت: «و لا یملأ جوف ابن آدم ...» را ابی بن کعب مدعی است که در سوره «بیّنه» بوده است. و حاکم در مستدرک خود این مطلب را نقل می‌کند. و با مراجعه به منابع قبل مطلب واضحتر می‌گردد. حال آیا سوره «بیّنه» همان سوره‌ای است که ابو موسی نامش را فراموش کرده است و به مقدار سوره براءت بوده است؟ یا آن که این سوره دیگری است؟ و اگر سوره دیگری است چرا این عبارت در هر (1) ذکر اخبار اصبهان، ج 2، ص 283. مسند احمد، ج 5، ص 117. و کنز العمال، ج 2، ص 360 به نقل از: احمد، ابی عوانه و سعید بن منصور.

(2) صحیح مسلم، ج 3، ص 99 و 100.
(3) مصنف، صنعانی، ج 10، ص 436.
(4) المعجم الصغیر، ج 1، ص 139.
(5) مشکل الآثار، ج 2، ص 417 و 418.
(6) صحیح مسلم، ج 3، ص 100. و سنن دارمی، ج 2، ص 318 و 319.
(7) الدر المنثور، ج 6، ص 378 به نقل از: ابن ضریس. و در مشکل الآثار، ج 2، ص 420. این عبارت از ابی بن کعب نقل شده است: این عبارت را از قرآن می‌دانستیم اگر ...