حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 29

1- این روایات نه تواتر لفظی دارند نه اجمالی؛ چون که بعضی روایات از «نقص» در آیات قرآن یاد می‌کند و بعضی ادعای «زیادی» در قرآن می‌کنند و گروه سوم ادعای تغییر و تبدیل می‌کنند. و هر دسته مورد خاصی را مشخص و معین می‌کند که با موارد تعیین شده دسته دیگر اختلاف دارد.

2- اکثر این روایات از جهت دلالت به مقصود هم قصور دارند. بعضی از این روایات به امور عادی و اشتباهات فردی اشاره می‌کنند که بزودی خطاء و اشتباهش آشکار می‌گردد. و بعضی از خطای نسّاح یا خطای سامعه ناشی می‌شود که بعدا حق معلوم می‌گردد و غلط برطرف بر می‌گردد و بعضی از روایات از اختلاف «لهجه‌ها» یاد می‌کنند. و بعضی از روایات تفسیر مزجی است یا به مرادف است و یا تأویل می‌باشد که بحث از آنها به شکل نیمه تفصیلی در آینده خواهد آمد.

3- بعضی از این روایات از طریق غلات دروغگویان و جعل کنندگان نقل شده است.

4- بعضی از این روایات ادعیه یا اقوالی را نام می‌برند که احیانا فلان صحابی در حاشیه قرآن خود نوشته بوده است و ناقل پنداشته است که منظور صحابی نشان دادن این است که این دعا مثلا جزو قرآن است در صورتی که صرفا آن صحابی برای سردست بودن و بازیابی مجدد، آن مطلب را در حاشیه قرآن آورده است. و دیگر مواردی که نمی‌توان از آنها برای اثبات مقصود استفاده کرد.

آنچه از روایات که از عیوب بالا خالی بماند و صریحا اشاره به تحریف داشته باشد- اگر سندش صحیح باشد- اخبار آحاد خواهد بود که در این گونه موارد نمی‌توان به آنها اعتماد کرد، خصوصا که شواهد و براهین مسلّم علیه آنها موجود می‌باشد. و شوکانی و دیگران به جنبه واحد بودن تصریح کرده‌اند «1». طی فصول آتیه- ان شاء اللّه- هر یک از این مطالب روشن خواهد گشت تا برای کسی عذری باقی نماند.

سیاست و شایعات تحریف‌

علاوه بر عوامل دیگر، در بعضی از نصوص بر می‌خوریم به تلاشهایی که علیه خلیفه (1) ارشاد الفحول، ص 30.