حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 44

عبد الرحمان بن ابی لیلی در این فوج بودند «1» ابو هلال عسکری در این باره می‌گوید:

«اکثر قراء و فقهاء از موالی بودند و عمده کسانی که با ابن اشعث بر حجاج خروج کردند از همین قرّاء و فقها بودند «2»».

همراهان ابن اشعث صد هزار تن بودند که نامهایشان در بیت المال ثبت شده بود و به همین تعداد موالی با آنان بودند «3» همه نمونه‌های بالا نشانه اهتمام به حفظ و روایت قرآن است و بیان کننده کثرت حافظین و قاریان قرآن بوده است.

مطلب دوّم: «عرضه قرآن»

معروف است که ابن مسعود در آخرین عرضه قرآن، حاضر بود آنچه را که نسخ شده بود یا تبدیل یافته بود می‌دانست «4».

«بغوی» در شرح السنة می‌گوید: «زید بن ثابت آخرین عرضه قرآن را شاهد بود- که در این عرضه، موارد منسوخ مشخص شده بود- و قرآن را نوشت و بر پیامبر اکرم- ص- عرضه داشت. او همین قرآن را به مردم می‌آموخت تا آن که در گذشت قرآن زید مورد اعتماد ابو بکر و عمر واقع گشت و همان را جمع آوری کردند. عثمان هم او را ناظر بر نوشتن مصاحف قرار داد» «5».

«راغب» درباره ابی ابن کعب می‌گوید: «... مردم قراءت ابی را اخذ کردند چون که وی آخرین کسی بود که قراءت خود را بر پیامبر عرضه کرد». ابن عباس (رض) هم می‌گفت: «ما آخرین گفتار و کردار پیامبر را مستند خود قرار می‌دهیم «6»». (1) تاریخ الامم و الملوک، ج 6، ص 350. الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 472 و البدایة و النهایة، ج 9، ص 42 و 47.

(2) الاوائل، ج 2، ص 62.
(3) البدایة و النهایة، ج 9، ص 41.
(4) ر ک: طبقات ابن سعد، ج 2، بخش 2، ص 104. و ص 4 کنز العمال، ج 2، ص 224 و 225 به نقل از: ابن عساکر. کشف الاستار، ج 3، ص 251. مجمع الزوائد، ج 9، ص 288 به نقل از: احمد، البزار و رجال احمد و رجال الصحیح. فتح الباری، ج 9، ص 40 و 41. الاستیعاب در حاشیه الاصابه، ج 2، ص 322. مشکل الآثار، ج 1، ص 115 و ج 4، ص 196 و النشر، ج 1، ص 32.
(5) تاریخ القرآن زنجانی، ص 39 و 40 اتقان، ج 1، ص 50 و ر ک: المعارف ابن قتیبه، ص 260.

و المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج 8، ص 134 به نقل از: المعارف.

(6) محاضرات الادباء، ج 2، جزء 4، ص 438.