- بخش اوّل سه فصل اساسی 1
- فصل اوّل روایات و ادعاها 2
- سرآغاز 2
- نمونههای روشن 2
- فصل دوّم دیدگاهها و نظرات 6
- روایات تحریف در کتب اهل سنت 6
- موضع شیعه و اهل سنت در قبال روایات تحریف 7
- روایات تحریف در کتب شیعه 7
- نقل روایت دلیل بر اعتقاد به مضمون آن نیست 8
- تعصب و افترا 8
- اشارهای به رأی شیعه در باب تحریف 9
- افترای رسوا 11
- محدّث فریب خورده 12
- شیوه پست 12
- ابو زهره و کلینی 13
- دو شاهد در موضع ابن شاذان 15
- خلاصه موضع علما در قبال روایات تحریف 15
- از نمونهها و موارد بالا دو مطلب استفاده می‌شود: 16
- مقایسهای میان روایات شیعه و اهل سنت 17
- کوشش ستایش برانگیز 19
- فصل سوم ما نگهدارنده قرآنیم 20
- کینه توزند یا منصف 20
- دلیل اوّل: «از قرآن»: 21
- مناقشات نادرست: 21
- دلیل دوّم: «دقت نظر و تحقیق»: 23
- دلیل چهارم: «احادیث عرض حدیث بر کتاب و احادیث دیگر»: 24
- دلیل سوم: «اهتمام به حفظ قرآن»: 24
- دلیل پنجم: «واقعیّت تاریخی»: 26
- دلایل تحریف قاصر است 28
- سیاست و شایعات تحریف 29
- اهل قرآن کیستند؟ 31
- مغرضان در خط اهل بیت نیستند 32
- دفاع از قرآن نه دفاع از حاکم 32
- تحریف واقع شده در قرآن 32
- مباحث ضروری 36
- بخش دوّم: قرآن ... مصحف ... 37
- سرآغاز 38
- فصل اوّل تاریخ جمع آوری قرآن 38
- دیدگاهها پیرامون جمع آوری قرآن در زمان پیامبر اکرم (ص) 38
- ضرورت طرح سه مطلب 39
- اینک مطالب بالا را با تفصیل بررسی میکنیم: 39
- مطلب دوّم: «عرضه قرآن» 44
- مطلب سوم: «ختم قرآن در زمان پیامبر اکرم (ص)». 45
- شواهد و دلایل 48
- نکات روشنگر 51
- پیامبر (ص) به عدهای مصحف میدهد 58
- جمع آورندگان قرآن در زمان پیامبر (ص) 61
- تکمیل بحث 68
- فصل دوّم واقعیّت تاریخی جمع آوری قرآن توسط خلفا 74
- بلاغی، ابن شاذان و روایات جمع آوری قرآن 74
- حدیث جمع آوری قرآن در زمان خلفا 76
- ما و این روایت 77
- مصاحف اصحاب بعد از جمع قرآن توسط زید 81
- عایشه و جمع آوری قرآن 82
- مخالفت با مصحف عثمان 83
- حجّاج و گسترش قراءت عثمان 84
- اوّلین نامگذار و جمع آورنده قرآن 85
- مناقشهای در گفتههای قبل 87
- مصحف ابو بکر چه امتیازاتی داشت؟ 88
- سازش ناموفق و غیر مقبول 89
- توجیهات سست برای جمع آوری مجدد 92
- راز پشت پرده جمع آوری قرآن توسط زید 93
- سیاست هوشیارانه 95
- خط سیاسی زید بن ثابت 96
- نقص سخن رافعی 100
- فصل سوم ترتیب و نزول آیات 101
- نزول تدریجی قرآن سوره به دنبال سوره 101
- ترتیب قرآن بر حسب نزول آیات 104
- ترتیب سوره‌های قرآن فعلی 105
- ترتیب آیات قرآن فعلی 105
- تصرف صحابه در تألیف قرآن 106
- سخن آخر در این زمینه 108
- سرآغاز 109
- فصل چهارم مصحف علی (ع) 109
- جمع آوری قرآن توسط علی (ع) 109
- مصحف علی (ع) کجاست؟ 115
- ویژگیهای مصحف علی (ع) 115
- قرآن مکتوب به دستور پیامبر- ص- به دست خلفا نرسیده است 116
- دو تنبیه ضروری 116
- مراد از تنزیل چیست؟ 117
- اگر قرآن چنانکه نازل شده است خوانده میشد 120
- منع ائمه از قراءت قرآن بر طبق تنزیل آن 121
- مصحف فاطمه و مصحف عایشه 122
- قراءت عاصم همان قراءت علی (ع) و پیامبر (ص) است 123
- اشاره به یک نکته ضروری 124
- بازگشت به مطلب 124
- بخش سوّم رسم الخط و ... قراآت قرآن ... 126
- قراآت مختلف و شاذ 127
- نزول قرآن بر حروف هفتگانه 127
- فصل اوّل قراآت و حروف سبعه 127
- هفت حرف معنوی 129
- توجیهات بیفایده 132
- نسخ شش حرف (لهجه) 134
- سرآغاز 137
- تصحیف و غلط خوانی 137
- فصل دوّم رسم الخط قرآن در زندان اتهام 137
- گسترش غلط خوانی و اختلاف در زمان پیشتر 138
- علی (ع) عمل عثمان را تأیید می‌کند 139
- وادار کردن مردم به قراءت واحد توسط عثمان 139
- بازگشت به اصل مطلب: رسم الخط قرآن و مشکلات آن 140
- عدم اعراب گذاری کلمات 142
- نقطه نداشتن حروف 144
- تفاوتهای موجود در رسم الخط قرآن 147
- نمونههای روشن 149
- نمونههای دیگر این نوع خطا عبارتند از: 149
- خطاهای سهوی در مصاحف عثمان 153
- انجمن مقابله و تصحیح 155
- اختلاف مصاحف عثمان با یکدیگر 156
- سهو و خطا در استنساخ و قراءت 159
- نمونههای روشن 160
- آیا عثمان قراآت را بر مصاحف پراکنده ساخت؟ 164
- تحریف عمدی 164
- قراآت مخالف یا موافق رسم الخط 166
- فصل سوّم تصرفات عمدی یا سهل انگارانه 166
- سرآغاز 166
- نمونههایی از قراءت ابن شنبوذ 168
- قصور و کاستی در قراءت 170
- خطای سامعه 173
- حافظ فراموشکار و عالم بدعتگذار 174
- اختلاف لهجهها 175
- فصل چهارم تفسیر مزجی و با مترادف 178
- اضافاتی که در تفسیر آیات آمدهاند: 178
- سرآغاز 178
- روایاتی دیگر در این زمینه 185
- نام علی (ع) در قرآن 187
- استدلال ناتمام 190
- پندار واهی 190
- تبدیل کلمات به مترادف آنها 192
- نمونههایی از تبدیل کلمات 193
- دستور کلی: آنچنان بخوانید که به شما آموختهاند 197
- توضیحی درباره روایت 198
- توضیحی دیگر 199
- فصل پنجم اجتهادات و پندارها 204
- ارزیابی قراءت قراء 204
- اجتهادات باطل 205
- نمونههای خطای در اعراب 207
- خطاهای دیگری از این دسته 209
- اجتهادات نادرست دیگری در معنا و اعراب 210
- بکار گیری آیات در جهت توجیه دیدگاههای کلامی 215
- استناد قراآت به چیست؟ 216
- سخن آخرمان 221
- آیا قراآت توفیقی است؟ 222
- قبول قراآت قبول تحریف است 224
- سی هزار قاری قرآن در صفین حضور داشتند 224
- قراء در زمان ما 226
- بخش چهارم توجیهات و دلایل آنها 227
- نسخه تلاوت و جمع آوری قرآن 228
- آیات منسوخ التلاوة 228
- فصل اوّل سراب نسخ تلاوت 228
- دلایل نسخ تلاوت 229
- جواب دلایل فوق 230
- صحف ابراهیم و موسی (ع) 237
- نسخ تلاوت مشکل را حل نمیکند 238
- نسخ پس از وفات پیامبر (ص) 239
- نسخ کتاب به وسیله سنت 240
- نسخ تلاوت از نظر ابو بکر رازی 241
- فصل دوّم نسخ تلاوت در پندارها و روایات 243
- سرآغاز 243
- سوره‌های خلع و حفد 246
- نقبی به درون 248
- آیه رضاع 249
- حیوان خانگی و صحیفه 252
- رضاع کبیر (بزرگسال) 254
- قضیه حیوان خانگی درست است 258
- سوره احزاب به اندازه سوره بقره بوده است 258
- آیه رجم از نظر عمر بن خطاب 260
- احتمال معقول 265
- آیه رجم بزرگسالان در تورات 266
- سوره فراموش شده 269
- صلوات بر نمازگزاران در صفوف مقدّم 270
- آیه جهاد 271
- سوره خیالی «الولایه» 272
- الولد للفراش 273
- امام بلاغی: بحث انگیز و نقاد 273
- آیه رجم 277
- سخن مرحوم بلاغی درباره سوره «حفد». 279
- سخن بلاغی پیرامون آیه ولایت. 279
- سخن بلاغی پیرامون سوره «خلع» 279
- فصل سوم آراء و روایات نادرست 282
- تعداد حروف و آیات قرآن 282
- آیا پیامبر (ص) قرآن را فراموش می‌کند؟! 284
- ابن مسعود و معوذتین 286
- تکفیر منکرین معوذتین 289
- تلاش ناموفق 289
- سوره حمد در مصحف ابن مسعود نیست 290
- «بسمله» از قرآن نیست؟! 291
- اصرار بر اتهام ابن مسعود برای چیست؟ 291
- آیا حروف مقطعه نامهای سورهها هستند؟ 297
- چرا و کی «بسمله» حذف شد؟ 297
- روایات اهل سنت، محدث نوری را فریب میدهد 299
- نگاهی به آنچه گذشت 299
- فصل چهارم نتیجه و خاتمه 299
- خلاصه دلایل وی و پاسخ آنها 300
- جمعبندی روایات 302
- سخن آخر 304
و نیز گواه مورد فوق روایتی است که از عثمان بن ابی العاص نقل شده است، چون موردی را که جای آیه‌ای تعیین شده نام می‌برد. «1» و مؤید این مورد روایت دیگری است از ابن عباس و سدی «2» لیکن ما معتقدیم تعیین جای آیات در موارد کمی صورت گرفته است چون که قرآن به طور عمده به صورت سوره‌های کامل نازل گشته است به استثنای سوره بقره بنابر آنچه که ظاهر خواهد شد. بحث در این باب هنگام سخن از مصاحف زمان پیامبر- ص- خواهد آمد.
نکات روشنگر
الف: به نظر می‌رسد، کتابت قرآن از مکه شروع شده است و ماجرای اسلام آوردن عمر گواه این مطلب است. عمر در خانه خواهرش با دو صحیفه برخورد می‌کند که آیاتی از قرآن بر آن دو نگاشته شده است. خواستار خواندن آنها می‌شود وقتی که آیات این دو صحیفه بر او قراءت می‌گردد اسلام می‌آورد «3». ج 1، ص 24. فتح الباری، ج 9، ص 19 و 20 و 38 و 39. کنز العمال، ج 2، ص 367 به نقل از: ابی عبید در فضائلش، ابن ابی شیبه، احمد، ابی داوود، ترمذی، ابن المنذر، ابن ابی داوود و ابن الانباری همگی در المصاحف. النحاس در ناسخش، ابن حبان، ابی نعیم در المعرفه، و الحاکم و سعید بن منصور، نسائی، بیهقی، فواتح الرحموت در حاشیه المستصفی، ج 2، ص 12 به نقل از: بعضی افراد مذکور. الدر المنثور، ج 3، ص 207 و 208 به نقل از: بعضی منابع بالا، و از ابی الشیخ، ابن مردویه و مشکل الآثار، ج 2، ص 152 البیان، ص 268 به نقل از: بعضی افراد مذکور و به نقل از: الضیا؛ در مختارش، منتخب کنز العمال در حاشیه مسند احمد، ج 2، ص 48 و ر ک: بحوث فی علوم القرآن و علومه، ص 103. مناهل العرفان، ج 1، ص 347 مباحث فی علوم القرآن ص 142 به نقل از: بعض افراد مذکور. تاریخ القرآن الصغیر، ص 92 به نقل از: ابی شامه در: المرشد الوجیز، جواهر الاخبار و الآثار در حاشیه البحر الزخار، ج 2، ص 245 به نقل از: ابی داوود و ترمذی. سنن ابی داوود، ج 1، ص 209. السنن الکبری بیهقی، ج 12، ص 42. احکام القرآن جصاص، ج 1، ص 10 و مسند احمد، ج 1، ص 57 و 69.
(1) الاتقان، ج 1، ص 60 و ر ک: التمهید، ج 1، ص 213. بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، ص 103.
مباحث فی علوم القرآن، ص 140 و 145 به نقل از: احمد به اسناد حسن و کنز العمال، ج 2، ص 10 به نقل از: احمد.
(2) ر ک: تفسیر مجمع البیان، ج 2، ص 394، الجامع لاحکام القرآن، ج 1، ص 60 و 61 و التمهید، ج 1، ص 213.
(3) تاریخ قرآن آبیاری، ص 108 و 109 علوم القرآن الکریم، ص 153 و ر ک: الصحیح من سیرة النبی