حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 81

اگر هدف ابو بکر از جمع آوری قرآن تعیین یک مصحف برای همه مسلمانان بود صحابه مصاحف خود را از زمان وی تا دوره زمامداری عثمان و بعد از آن حفظ نمی‌کردند. نکته قابل توجه آن است که طحاوی سخنان زید را بدین گونه نقل می‌کند:

من قرآن را برای ابو بکر بر روی قطعات پوست درخت خرما، استخوان کتف و فک نوشتم تا آن که ابو بکر از دنیا رفت و عمر قرآن را در یک صحیفه جمع کرد و هنگامی که عمر درگذشت این مصحف، در اختیار حفصه قرار گرفت تا آن که حذیفة بن یمان از غزوه بازگشت ... «1».

و معنی حدیث آن است که: زید قرآن را برای ابو بکر بر پوست، استخوان و قطعات متفرق می‌نگاشت نه آن که زید قرآن را از پوست و استخوان و قطعات متفرق جمع کرده باشد آنطور که روایت قبلی می‌گفت.

مصاحف اصحاب بعد از جمع قرآن توسط زید

روایات اهل سنت مدعی است که: ابو بکر توسط زید بن ثابت قرآن را جمع آوری کرد. همین روایات در جای دیگر ادعا می‌کند: عده‌ای از صحابه مصاحف اختصاصی خود را حفظ کردند «2». و این مصاحف از نظر ترتیب با قرآن زید اختلاف داشتند. نگهداری مصاحف به معنای بی‌توجهی اصحاب به قرآن جمع آوری شده توسط زید بوده است یا آن که این عمل زید را یک کار شخصی تلقی کرده‌اند و فکر کرده‌اند خلیفه می‌خواسته است یک مصحف مخصوص به خود داشته باشد نه آن که خلیفه خواسته باشد قرآنی برای همه مسلمانان تألیف کند.

بهر حال خود این روایات می‌گویند: حتی پس از جمع آوری قرآن توسط زید هر یک از شهرها، قرآن و قراءت خاصی داشتند مثلا: اهل بصره طبق مصحف «ابو موسی اشعری» قراءت می‌کردند. و قراءت اهل کوفه طبق مصحف «ابن مسعود» اهل شام طبق الایضاح ابن شاذان، ص 225. فتح الباری، ج 9، ص 36 و 44. تاریخ القرآن آبیاری، ص 111. التراتیب الاداریه، ج 2، ص 284 و التمهید فی علوم القرآن، ج 1، ص 290 به نقل از: المصاحف سجستانی، ص 15.