حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 94

تدریجا جمع آوری می‌کردند «1». و خود پیامبر هم کاتبان مخصوصی داشت که قرآن را می‌نوشتند و از رقاع جمع آوری می‌کردند یا آن که آیات را بر آنان املاء می‌کرد. و آنان می‌نوشتند. و تفسیر و تأویل و ناسخ و منسوخ آیات را پیامبر- ص- برای آنان روشن می‌کرد.

تمام این مسائل درباره حضرت علی- ع- صادق بود و رفتار پیامبر- ص- با حضرت چنین بود لیکن از شواهد بر می‌آید، ابو بکر نسخه کاملی از قرآن نداشته است- ابن سیرین به این مطلب تصریح می‌کند و بیانش گذشت لذا از زید می‌خواهد این کار را برای او انجام دهد.

و باز روشن می‌شود که خود زید هم نسخه کاملی تا آن هنگام نداشته است روایات قبلی هم زید را از جمع آورندگان قرآن در زمان پیامبر نمی‌شمارد. مثلا روایت محمد بن کعب قرظی و دیگر روایات.

و شاید به دلیل رقابت پنهان میان اصحاب، زید از پذیرش مصاحف کامل و از استنساخ از روی این مصاحف خودداری کرد. و سراغ مصاحف کسانی مانند: ابی، ابن مسعود، علی و معاذ- که پیامبر دستور رجوع به آنها را داده بود- نرفت و به سراغ پوست و استخوان و قطعاتی که آیات بر آنها مکتوب بودند رفت.

و با کمک آیات حفظ شده در سینه خود مردم برای ابو بکر یک مصحف شخصی تهیه کرد. این مصحف که به شکل صحف و اوراق بود نزد ابو بکر بعد عمر و سپس نزد حفصه «2» ماند. و از آن نسخه جدیدی تهیه نشد تا به مکه و شهرهای دیگری فرستاده شود نه در زمان ابو بکر و نه در زمان عمر؛ و این نسخه واحد تا مدتی از خلافت عثمان ادامه یافت «3». اگر چه در روایت دیگری می‌بینیم «کتّاب» این نسخه را در مصاحف متعددی، در خلافت ابو بکر استنساخ کردند «4». (1) بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، ص 124 به نقل از: اعجاز القرآن رافعی، ص 36.

(2) تاریخ القرآن الصغیر، ص 86 و 87. به نقل از: مستدرک حاکم. الاتقان، ج 1، ص 165 و به نقل از:

المصاحف ابن ابی داوود، ص 19، 21 و 23 و 24 و 25. تاریخ واسط، ص 251. تهذیب تاریخ دمشق، ج 5 ص 447. فتح الباری، ج 9 ص 13. صحیح بخاری، ج 3 ص 145. الفهرست ابن ندیم، ص 27 و تاریخ الخلفاء، ص 77.

(3) تاریخ القرآن الصغیر، ص 86 و 87 و همین را از کتاب درّاز نقل می‌کند: مدخل الی قرآن الکریم، ص 38.
(4) رک: مسند احمد، ج 5 ص 134.