حقایقی مهم پیرامون قرآن‌ صفحه 99

اهل بلد- مدینه- به زید احتیاج دارند به خاطر آنچه که نزد وی یافت می‌شود و وی برای مردم چیزهایی میگوید که نزد دیگران یافت نمی‌گردد «1» و عمر و عثمان هیچ کس را در قضاوت، افتا، فرائض و قراءت بر زید مقدم نمی‌داشتند «2» زید همچنان در زمان معاویه صاحب دیوان مدینه بود.

«ابن قتیبه» درباره عبد الملک بن مروان- متولد سال 24 هجری می‌گوید: معاویه وی را جای زید بن ثابت بر دیوان منصوب کرد. در این زمان عبد الملک شانزده ساله بود «3» عبد الملک بن مروان هم پیرو گفتار و عمل زید بود «4» امّا پدر عبد الملک یعنی مروان آنقدر برای زید احترام قائل بود که روزی زید را به مجلسی خواست، و در پس پرده، گروهی کاتب، پنهان کرد. مروان شروع به پرسش کرد و پاسخهای زید را کاتبان می‌نوشتند، تا آن که زید متوجه آنان گردیده به مروان گفت: مرا معذور دار. آنچه می‌گویم اجتهاد به رأی است «5» و یا مردم نزد وی آمدند و شروع به پرسش کردند هر چه زید پاسخ می‌داد پاسخها را می‌نوشتند. پس از آن که زید را بر این کارآگاه کردند گفت: چه بسا آنچه را گفته‌ام خطا باشد؛ زیرا من اجتهاد شخصی کرده‌ام و رأی خود را گفته‌ام «6».

با وجود اعتراف زید به اجتهاد به رأی وی- که مورد تأیید حکام بودند- چنان قبول عام یافته بودند که سعید بن مسیب می‌گوید: «فتوایی از وی که مورد عمل قرار نگرفته باشد نمی‌شناسم. و آراء وی در شرق و غرب مجمع علیها است» «7».

***

(1) رک: تهذیب تاریخ دمشق، ج 5، ص 450. طبقات ابن سعد، ج 2، بخش 2، ص 116 و 117.

کنز العمال، ج 16، ص 7. حیاة الصحابه، ج 3، ص 218. سیر اعلام النبلاء، ج 2، ص 434.

(2) تهذیب تاریخ دمشق، ج 5، ص 450. طبقات ابن سعد، ج 2، بخش 2، ص 115. تذکرة الحفاظ، ج 1، ص 32. کنز العمال، ج 16، ص 6 و سیر اعلام النبلاء، ج 2، ص 434.
(3) المعارف، ص 355.
(4) تهذیب تاریخ دمشق، ج 5، ص 452.
(5) تهذیب تاریخ دمشق، ج 5، ص 452، طبقات ابن سعد، ج 2، بخش 2، ص 116 و سیر اعلام النبلاء، ج 2، ص 438 و در حاشیه همان کتاب به نقل از: طبرانی.
(6) تهذیب تاریخ دمشق، ج 5، ص 452.
(7) تهذیب تاریخ دمشق، ج 5، ص 451 و طبقات ابن سعد، ج 2، بخش 2، ص 116.