هدف حیات زمینی آدم ملک، شیطان، هبوط صفحه 390

می کنند و می فهمند که پایگاه این حالات جدید کجاست. وقتی خوب بررسی می کنند و به اصطلاح کشیک نفس می کشند، می بینند که آنچه در بیرون نفس آن ها، در رابطه با احوالات آن ها، فعّال است، یا شیطان است و یا ملک. این هوشیاری برای آن ها بعد از دقّت بر روی تفاوت احوالاتشان و با توجه به مقاصد فطری شان حاصل می شود.

این که ما نسبت به پذیرش خواطر ملکی یا شیطانی چقدر فعّال هستیم، یک بحث است، و این که خود ما منشأ آن خواطر نیستیم، بحث دیگری است. همان طور که عنایت فرمودید؛ ما همان آدم قبلی هستیم که این خواطر یا الهامات را نداشتیم، علت این احوالاتِ جدید اگر از درون ما باشدباید از قبل تماماً آن ها را می داشتیم، چون وقتی علت یک چیز موجود باشد، حتماً و ضرورتاً باید آن موجود به عنوان معلولِ آن علت، موجود باشد، در حالی که مثلاً این غضب که حالا این چنین در ما اوج گرفته است، در درون ما نبود، معلوم است موجودی در کمین نشسته تا در اوّلین فرصت که زمینه زبانه کشیدن این غضب فراهم است، آن را در درون ما دامن زند، گویا دشمنی است که دنبال فرصت است تا تیرهایش را رها کند. همین که نفْسِ شما آماده شد که تیرها را بگیرد، او می زند. ثالثاً؛ حالا که متوجّه هستیم یک مقصدی داریم که با فطرتمان عجین است و حالا که متوجّه شدیم خواطری بر قلب ما جاری می شود که علّت آن از بیرون است، متوجّه می شویم گاهی آن خواطر مطابق مقصد اصلی ما است، و گاهی موجب غفلت از مقصد اصلی ما، و نیز عنایت فرمودید در عینی که ما منشأ آن خواطر نیستیم، ولی در پذیرشِ وزیدن های الهام و وسوسه، دست بسته و بی نقش نیستیم و انسان خودش علّت قبول آن ها است.

نشانه هایی از الهام ملک و وسوسه شیطان

ملاصدرا«رحمه الله علیه» در مشهد چهارم از مفاتیح الغیب در رابطه با نشانه های الهام ملک و وسوسه شیطان در نفس انسان چهار نکته را به قرار زیر مطرح می کند.

در نکته اول می فرماید: «علم و یقینی» که در جان انسان است و از عقل ریشه می گیرد، نشانه الهام ملک است و در مقابل آن، «هوس و شهوت» است که از وَهم ریشه می گیرد، پس می شود گفت: عقل، منشأ دمیدن الهام ملک است و وَهم، منشأ دمیدن وسوسه شیطان است.