هدف حیات زمینی آدم ملک، شیطان، هبوط صفحه 416

دید که مقام آن حضرت، مقام آزادکردن روح انسان از کثرات و پوچی ها است و به عبارت دیگر تمسک به شریعت محمّدی صلی الله علیه و آله مقام نجات یافتن از پوچی و اضمحلال است. چون مقابل وجود مطلق، عدم مطلق است و مقابل وحدت، کثرت است. خدا عین وجود و عین وحدت است، پس طرف مقابل خداوند، کثرت و عدم است، پس دل دادن به عالم کثرت، فرو افتادن در اضمحلال و عدم است، پس نظر به مقام قلب پیامبر صلی الله علیه و آله به عنوان موحّد محض، موجب نجات انسان است از اضمحلال و نابودی.(1)

آفرینش شیطان و تحقق هدف خلقت

ملاصدرا«رحمه الله علیه» در مورد حکمت آفرینش شیطان می فرماید:(2)

«وجود هیچ موجودی در نظام الهی لغو و بیهوده نیست، چراکه خالق عالم هستی که خالق شیطان نیزهست، حکیم است و از حکیم، کار لغو صادر نمی شود، پس شیطان از آن جهت که مخلوق خداست، وجودش مهمل و پوچ نیست و لذا همچنان که انسان از الهام فرشته بهره می یابد، از وسوسه شیطان هم بالأخره بهره برداری می کند. راستی اگر شیطان صاحبان «وَهم» و «سفسطه» را تحریک نمی کرد و هوسشان را در جهت کج روی به کار نمی گرفت، هرگز اهل حکمت و عرفان برانگیخته می شدند تا حقایق توحیدی را در اندیشه بشریت به ارمغان آورند؟!»

چه بسیار پیش آمده که انسان از دشمن بدذات بیشتر از دوستان مهربان استفاده می برد، چون دشمن با بدبینیِ خود مواظبت بیشتر نسبت به اعمال ما دارد و در نتیجه انسان همیشه مواظب است از طرف این دشمن تیر نخورد و مورد انتقاد قرار نگیرد، این مواظبت خودبه خود یک هوشیاری و شعور خوبی را به همراه می آورد. هوشیاری و شعور به جهت احساس خطری که انسان از طرف دشمن حس می کند، او را همه جانبه نگر می کند، به خصوص اگر متوجّه دشمن درونی خود باشد.