عزت ملی در پرتو تولید ملی از منظر آیات و روایات صفحه 107

که فعالان اقتصادی با همدستی و تبانی با یکدیگر، کالایی را بدون رعایت قیمت تمام شده و صرفاً بر مبنای زیاده طلبی و منفعت طلبی شخصی بالا ببرند.

بر اساس مبانی اصولی؛ یعنی ظهور صیغه ی نهی در حرمت، و جواز استعمال یک لفظ در بیش از یک معنی، هر دو معنی می تواند منظور باشد، بنابراین تبانی بر افزایش قیمت کالا توسط افراد، شرکت ها، اصناف، فروشندگان، راننده ها و... به هر گونه ای جایز نیست، مگر این که افزایش قیمت در پی افزایش هزینه های حمل و نقل، حقوق کارگران و یا افزایش مواد اولیه ی تولید باشد که در این صورت توجیه منطقی و عقلانی دارد.

3. در نظام اقتصاد اسلامی، هدف تاجر و تولیدکننده ی مسلمان ضمن کسب درآمد حلال از راه داد و ستد عادلانه؛ خدمت به مسلمین از راه ایجاد اشتغال ، تأمین نیازمندی های آنان و استقلال و امنیت بخشی به جامعه ی اسلامی است. بنابراین تاجر و فعال اقتصادی مسلمان، هیچ گاه به دنبال کسب ثروت بیشتر به قیمت ظلم به مصرف کننده از طریق قیمت گذاری ناعادلانه نخواهد بود.

4. در فرهنگ اسلام تأکید فراوانی بر قناعت در کسب درآمد به میزانی که خداوند از راه فعالیت عادلانه ی اقتصادی روزی انسان نموده است، شده(1)

و از حرص و زیاده طلبی در انباشت ثروت به شدت نهی کرده است،(2)

این که جمعی از فعالان اقتصادی با

تبانی قبلی اقدام به افزایش قیمت کالا در بازار کنند، از مصادیق بارز حرص و زیاده خواهی، عدم قناعت در کسب درآمد حلال و اجحاف در حق مصرف کننده می باشد.

5. برگزاری مناقصه و مزایده چنان چه در فضای باز رقابتی و بدون صحنه سازی و تبانی های پشت پرده باشد، اشکالی ندارد و مشمول این نهی نمی شود.(3)

65. حرمت سودهای ناعادلانه

دَعا أبو عبدِاللّه علیه السلام مَولیً لَهُ یقالُ لَه: مُصادِفٌ، فأعْطاهُ ألْفَ دِینارٍ و قالَ لَهُ: «تَجَهَّزْ حتّی تَخرُجَ إلیَ مِصرَ ، فَإنَّ عِیَالی قَد کَثُرُوا... فلَمَّا دَنَوا مِن مِصرَ اسْتَقْبَلَتْهُم قافِلَهٌ... فأخْبَروُهُم أَنّهُ لَیسَ بِمِصرَ مِنهُ شَیءٌ ، فتَحَالَفوا و تَعاقَدوا عَلَی أن لا یَنْقُصُوا مَتاعَهُم مِن رِبحِ الدِِّینَارِ دِینارا، فلَمّا قَبَضُوا أمْوالَهُم وانْصَرَفوا إلی المَدیْنهِ، فَدَخَلَ مُصادِفٌ علی أبی عبدِ الله علیه السلام و مَعهُ کِیسانِ، فی کُلِّ واحدٍ أَلفُ دِینارٍ، فَقَالَ: جُعِلتُ فِداکَ هَذَا رأسُ المالِ و هذا الآخَرُ رِبحٌ، فَقَالَ: إنَّ هَذَا الرِّبحَ کثیرٌ، ولکِنْ مَا صَنَعْتَهُ فی المَتَاعِ؟

1- ) الکافی (ط- الإسلامیه)، ج 2، ص 139
2- ) بحارالأنوار(ط - بیروت)، ج 70، ص 160
3- ) دائره المعارف فقه مقارن، ج 2، ص 378