عزت ملی در پرتو تولید ملی از منظر آیات و روایات صفحه 50

وارد کردن کالا به بازار و فراهم ساختن تسهیلات گمرکی و اجازه ی واردات از دیگر مناطق، به توازن عرضه و تقاضا و تعادل قیمت ها کمک می کند.(1)

25. جلوگیری از انحصارگرایی اقتصادی

«...کَیْ لا یَکُونَ دُولَهً بَیْنَ الْأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ؛ ...تا اموال بین ثروتمندان شما در جریان نباشد».(2)

پیام ها و نکته ها

1. این آیه، یک اصل اساسی را در اقتصاد اسلامی بازگو می کند و آن این که جهت گیری اقتصاد اسلامی چنین است که در عین احترام به “مالکیت خصوصی” برنامه طوری تنظیم شده که اموال و ثروت ها در دست گروهی متمرکز نشود تا پیوسته در میان آن ها دست به دست بگردد. البته این به آن معنی نیست که ما پیش خود قوانین وضع کنیم و ثروت ها را از گروهی بگیریم و به گروه دیگری بدهیم، بلکه منظور این است که اگر مقررات اسلامی در زمینه ی تحصیل ثروت و همچنین مالیات هایی همچون خمس و زکات و خراج و غیر آن و احکام بیت المال و انفال درست پیاده شود، خود به خود چنین نتیجه ای را خواهد داد که در عین احترام به تلاش های فردی، مصالح جمع [نیز] تأمین خواهد شد و از دو قطبی شدن جامعه (اقلیتی ثروتمند و اکثریتی فقیر) جلوگیری می کند.(3)مال

مایه ی قوام جامعه است و جامعه ی تهی دست، قدرت قیام و قوام ندارد. مَثَل مال در جامعه، مثل جریان خون در شرایین و رگ هاست؛ همان گونه که جاری نشدن خون در بعضی از رگ ها موجب فلج شدن آن عضو می شود، مال نیز باید در همه ی شرایین جامعه جریان داشته باشد. خدای سبحان در سوره ی مبارکه ی

حشر فرموده: «مال به گونه ای توزیع شود که فقط در دست توانگران تداول نشود...». در نظام سرمایه داری، ثروت های کلان و سنگین در دست گروه خاصی است؛ آن هایی که در دنیا داد و ستدهای مهم را انجام می دهند، محدودند؛ به طوری که گاه ممکن است شرکت ها، تراست ها، کشتی ها یا هواپیماهای متعددی را خریداری کرده و بفروشند؛ ولی قرآن، مال را به منزله ی خون در پیکر جامعه می داند که باید در تمام عروق جامعه، جریان داشته باشد و چون مال، مایه ی قوام جامعه است، نباید آن را سفیهانه فراهم کرد و سفیهانه مصرف نمود.(4)

همان طوری که مال نباید در اختیار سفیه قرار گیرد، نباید در قلمرو قدرت گروهی خاص واقع شود؛ زیرا اگر ثروت جامعه در گروِ گروهی معیّن قرار گیرد، دیگران قدرت قیام نخواهند

1- )دائره المعارف فقه مقارن، ج 2، ص 302
2- ) سوره ی مبارکه ی حشر، آیه ی 7
3- ) تفسیر نمونه، ج 23، ص 507؛ تفسیر نور(10جلدی)، ج 9، ص 544؛ تفسیر قرآن مهر، ج 20، ص 290
4- ) انتظار بشر از دین، ص 222