عزت ملی در پرتو تولید ملی از منظر آیات و روایات صفحه 72

زراره می گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود: انسان از خود چیزی دردناک تر از مال راکد(پول نقد یا طلا و نقره) بر جای نمی گذارد. زراره پرسید: چه باید بکند؟ حضرت فرمود: آن را در تولید باغ و مزرعه و یا تولید مسکن به کار گیرد».(1)

پیام ها و نکته ها

1. “مال صامت” در مقابل “مال ناطق” به کار برده می شود. منظور از مال ناطق؛ حیوانات و منظور از مال صامت؛ جمادات مانند پول نقد و طلا و نقره است.(2)

2. “مال ناطق” که بخش غالب آن در قالب دامداری نمود دارد؛ خود به خود مولّد است. توصیه ی امام صادق علیه السلام این است که مال صامت را نباید روی هم به صورت راکد نگه داشت، بلکه باید از آن در جهت کارهای تولیدی و ایجاد اشتغال که ارزش افزوده را به دنبال دارد، استفاده کرد. در فرهنگ اسلام از مال اندوزی و روی هم انباشتن ثروت به شدت نهی شده است. حضرت آیت الله مکارم شیرازی “حفظه الله تعالی” در این زمینه می فرمایند: «ویژگی قوام بخشی در مال این است که در چرخه ی تولید و توزیع قرار گیرد و به دور از انباشته شدن و راکد ماندن، برای همگان– تحت شرایطی- قابل دسترسی باشد».(3)

لذا از بررسی این روایت و سایر آیات و روایات اقتصادی، فهمیده می شود که جمع کردن مال و ثروت و هر روز بر آن افزودن، مورد قبول اقتصاد اسلامی نیست؛ بلکه باید از راه صحیح، درآمد کسب نمود؛ به اندازه ی نیاز، مصرف کرد و مازاد آن را بعد از ادای حقوق آن، در مسیر سرمایه گذاری و یا کمک کردن به نیازمندان خرج نمود که البته راه اول یعنی سرمایه گذاری، در بسیاری از موارد و شرایط، صحیح تر به نظر می رسد؛ چون هم تولید را افزایش می دهد، هم بیکاری را کم می کند و هم انگیزه ی تولید کالاهای دیگر را فزونی می بخشد.(4)

37. سه نوع هزینه

ٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَاعلیه السلام یَقُولُ: «إِنَّ الْإِنْسَانَ إِذَا أَدْخَلَ طَعَامَ سَنَتِهِ خَفَّ ظَهْرُهُ وَ اسْتَرَاحَ وَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ أَبُو عَبْدِ اللهِ علیه السلام لَا یَشْتَرِیَانِ عُقْدَهً حَتَّی یُحْرَزَ إِطْعَامُ سَنَتِهِمَا؛

حسن ابن جهم می گوید: از امام رضاعلیه السلام شنیدم که می فرمود: انسان هنگامی که خوراک یک سالش را ذخیره کند، سبک بار شده و احساس راحتی و آرامش می کند. همچنین فرمود:

1- ) الکافی (ط- الإسلامیه)، ج 5، ص 91
2- ) مجمع البحرین، ج 2، ص 209
3- ) دائره المعارف فقه مقارن، ج 2، ص 427
4- ) جوان و اقتصاد زندگی، ص 105