- مقدمه 1
- اشاره 7
- الف) تربیت در لغت 8
- یک . تربیت 8
- ب) تربیت در اصطلاح 9
- دو. راهکار تربیتی 11
- ب) جایگاه نهادینه سازی 12
- 1. آیات و روایات 12
- الف) نهادینه سازی در لغت 12
- سه. نهادینه سازی 12
- 2. علم اخلاق 13
- 3. جامعه شناسی 14
- اشاره 16
- 1. جنبه فردی 16
- 2.جنبه اجتماعی 17
- ب) مهدویّ 18
- الف) آموزه 18
- چهار. آموزه مهدوی 18
- اشاره 18
- ج) مقصود از آموزه مهدوی 19
- اشاره 19
- نکته یکم: نگاه فراگیر 20
- نکته دوم: رویکرد آموزه ای 20
- پنج. کودک 21
- اشاره 22
- یک. مؤثّرترین روش و ماندگارترین اثر 22
- گفتار دوم: ویژگی های راه کار تربیتی 22
- دو. لزوم سازگاری روش با دیگر مؤلّفههای تربیتی 23
- سه. بیان خبری کلّی و حاکی از دستور 24
- گفتار سوّم: گونه شناسی راهکار تربیتی 24
- اشاره 26
- یک. اهمّیت شناخت دوره کودکی 28
- دو. دوران کودکی از نظرگاه پیامبر و اهل بیت علیهم السلام 29
- سه. رویکردی تربیتی به دوران کودکی 32
- گفتار دوم: بازشناسی ابعاد شخصیّت کودک 33
- اشاره 33
- یک. حیطه شناختی 36
- الف) تعریف 36
- اشاره 37
- ج) ویژگی های حیطه شناختی کودک 37
- 1. تحوّل زبان 38
- 2. شکل گیری تصویر ذهنی 38
- 4. درون سازی مفاهیم و فعّالیّت رمزی 39
- 3. پیش تصوّری بودن 39
- 5. زمینه سازی ذهنی جهت تقلید از الگوی پنهان 40
- 6. خودمحوری 40
- 7. ناتوانی در تجزیه و تحلیل صحیح 41
- 8. انس با محسوسات و بیگانگی با مفاهیم انتزاعی 42
- 9. شکل گیری خودپنداره 42
- 10. انعطاف فکری و زودباوری 44
- 12. یادگیری مشاهده ای 45
- 11. کنجکاوی 45
- 13. کیفیّت درک مفاهیم کیفی و کمّی 46
- الف) تعریف 47
- 14. تحوّل چشم گیر بازشناسی و تحوّل اندک نگهداری 47
- ب) اهمیّت 47
- دو. حیطه عاطفی 47
- ج) ویژگی های حیطه عاطفی کودک 49
- اشاره 49
- 1. محبّت خواهی 50
- 2. احترام خواهی 50
- 6. تنوّع طلبی 51
- 4. نیاز به شادمانی 51
- 3. نیازمندی به امنیّت 51
- 5. استقلال طلبی 51
- 7. خود نمایی 52
- 8. میل به ارتباط با همسالان 52
- ب) اهمیّت 53
- 9. پافشاری مدافعانه بر عقیده خویش 53
- الف) تعریف 53
- سه. حیطه رفتاری 53
- اشاره 54
- ج) ویژگی های حیطه رفتاری کودک 54
- 1. تقلید پذیری 55
- 2. دعوت پذیری عملی 56
- 6. بازی 57
- 3. شتاب زدگی 57
- 4. ناپایداری اراده 57
- 5. عادت پذیری 57
- یک. ضرورت گونه شناسی و گزینش 60
- اشاره 61
- اشاره 61
- الف) قابل فهم بودن 61
- دو. معیارهای گزینش 61
- نمونه اوّل فاقد معیار: زیاده روی درباره جَنگ پس از ظهور 62
- نمونه چهارم: تبیین مفهوم انتقام بدون زمینه سازی 64
- نمونه سوّم: بداء در آموزه های مهدوی 64
- ب) سودمندی 67
- ج) قابلیّت الگو برداری 68
- گفتار چهارم: دسته بندی آموزه مهدوی برای انتقال به کودک 69
- اشاره 69
- یک. آموزه غیر قابل بیان 70
- دو. آموزه قابل بیان 70
- اشاره 70
- الف) قابل بیان اجمالی 70
- ب) قابل بیان تفصیلی 71
- اشاره 72
- دو. تعاریف اصطلاحی 73
- یک. معانی لغوی تلقین 73
- سه. تعریف پیشنهادی و نکات آن 74
- الف) نتیجه ی تلقین؛ تحقّق باور 74
- اشاره 74
- اشاره 75
- ج) ارتباط مستقیم تلقین با جنبه ی شناختی و گرایشی 75
- د) جایگاه تلقین بعد از اِخبار، آموزش و تذکّر 75
- مرحله اوّل: آموزش 75
- ب) تکرار نظام مند، عنصر اصلی تلقین 75
- مرحله دوم: یادآوری و تذکّر 75
- مرحله سوّم: تکرار تلقین آمیز 76
- گفتار دوم: جایگاه شناسی تلقین 76
- ه) تلقین، روش و ابزاری مشترک برای تحقّق اهداف صحیح و باطل 76
- گفتار سوّم: تلقین؛ تهدید یا فرصت برای باور مهدوی کودکان 77
- اشاره 77
- یک. تبیین سوال 77
- دو. پاسخ با تبیین دو گونه تلقین 78
- اشاره 78
- ب) تلقین باورساز پس از آموزش 79
- اشاره 81
- گفتار چهارم: انواع تلقین 81
- یک. خودتلقینی و دگرتلقینی 81
- دو. تلقین قولی و فعلی و محیطی 82
- سه. تلقین مثبت و منفی 83
- گفتار پنجم: تلقین پذیری کودکان 84
- اشاره 84
- 1. شکل گیری خودپنداره 86
- اشاره 86
- یک. ویژگی های هم سو با تلقین پذیری 86
- 3. انعطاف فکری و زودباوری 87
- 2. یادگیری مشاهده ای و تقلیدپذیری 87
- 6. عادت پذیری 88
- 7. علاقه مندی به تکرار 88
- 5. ناپایداری اراده 88
- 4. شتاب زدگی 88
- اشاره 89
- دو. ویژگی های معارض با تلقین پذیری 89
- 8. محبّت خواهی و دلبستگی به محبوب 89
- 3. خود نمایی 90
- سه. کیفیّت جهت دهی ویژگی معارض 90
- 2. استقلال طلبی 90
- 1. خودمحوری 90
- اشاره 91
- گفتار ششم: تنظیم محتوای تلقینی مهدوی 91
- مرحله اوّل: انتخاب موضوع 92
- مرحله سوّم: ساختن جمله کلیدی 94
- اشاره 94
- مرحله دوم: استخراج پیام 94
- نمونه کاربردی 95
- گفتار هفتم: اصول تلقین 96
- اشاره 96
- 1. خلوص نیّت 97
- 3. محبوبیّت و مقبولیّت نزد کودک 98
- 2. اعتقاد و التزام عملی به پیام تلقینی 98
- 4. ثبات و پرهیز از تردید 98
- 5. توجیه شناختی و چشاندن لذّت همراهی محتوای تلقینی 99
- 6. تمرکز بر پیام واحد 100
- الف) تناسب شیوه، قالب و محتوا با هدف 101
- ب) انتخاب موقعیّت مناسب 101
- 7. رعایت تناسب 101
- اشاره 101
- 8. نظام مندی و استمرار تکرار 102
- اشاره 102
- ب) تنظیم تکرار در شبانه روز و روزهای متوالی 103
- الف) عوامل موثّر بر تنظیم تعداد تکرار 103
- 9. توجّه به واکنش ها 104
- 10. بهره بری از تنوّع 105
- اشاره 106
- گفتار نهم: شیوه های کلّی اجرای تلقین 106
- یک. پیوند دادن پیام تلقینی با واقعیّات زندگی کودک 107
- دو. در معرض داوری قرار دادن کودک 108
- اشاره 109
- الف) اهمیّت به کارگیری 109
- سه. روش خود افشایی 109
- ب) انواع خودافشایی 111
- 1. خودافشایی حقیقی و مصنوعی 111
- 3. خودافشایی محبّتی و نفرتی 114
- ج) نکات اجرایی خودافشایی 115
- گفتار دهم: قالب های اجرایی تلقین 116
- اشاره 116
- الف) اهمیّت قصّه 117
- 1. قصّه 117
- ب) قصّه نوعی از تکرار 118
- نوع اوّل: تکرار یک پارچه و کامل پیام 119
- اشاره 119
- نوع دوم: تکرار تجزیه ای پیام 119
- ج) تکرار پیام در قصّه 119
- د) بهره بری از قصّه در دگرتلقینی و خودتلقینی 122
- اشاره 123
- 2. شعر و نظم 123
- 4. نمایش 126
- 5. پرسش و پاسخ 128
- اشاره 132
- اشاره 133
- یک . الگو و اسوه 133
- دو. تقلید 134
- سه. الگوی مهدوی 135
- اشاره 136
- چهار. الگونمایی مهدوی 136
- ب) تعریف پیشنهادی 138
- گفتار دوم: جایگاه شناسی روش الگونمایی 139
- اشاره 139
- یک. قرآن و روایات 140
- دو. بیان تربیت پژوهان اسلامی 141
- سه. روان شناسی 142
- چهار. جامعه شناسی 143
- گفتار سوّم: الگوپذیری کودکان 144
- یک. تأثیرپذیری از محیط 146
- اشاره 146
- گفتار چهارم: مبانی الگوپذیری در انسان 146
- دو. کمال طلبی 147
- سه. قهرمان جویی 147
- اشاره 148
- چهار. نیاز روانی به الگو 148
- گفتار پنجم: اصول الگونمایی مهدوی 148
- 1. نمونه و ممتاز بودن الگو 149
- الف) هماهنگی بین رفتار و گفتار الگو 151
- 3. هماهنگی رفتار الگو 151
- اشاره 151
- ب) هماهنگی رفتار الگو در موقعیّت های مشابه 151
- 4. فراهم سازی مشاهده کامل الگو 152
- ج) هماهنگی رفتار الگو با گفتار و رفتار الگوهای دیگر 152
- 5. انتخاب الگو و جنبه الگویی مناسب با لحاظ معیارها 153
- اشاره 153
- معیار اوّل: قابلیّت مشاهده 154
- معیار دوم: قابلیّت الگو برداری و تقلید پذیری 154
- معیار سوّم: محوریّت بر واقعی بودن 155
- اشاره 156
- 6. آگاهی دهی در مورد امور مرتبط با الگوبرداری 156
- الف) جنبه الگویی و معیار معرّفی الگو 157
- ب) تشخیص مصداق 158
- ج) اهداف و دلایل 160
- ه) مراحل الگوبرداری 162
- اشاره 162
- د) شیوه های الگوبرداری 162
- چهار. انگیزش 163
- سه. بازآفرینی حرکتی 163
- دو. به یادسپاری 163
- یک. توجّه 163
- 7. بهره بری از تنوّع 164
- اشاره 164
- الف) تنوّع الگوها 165
- اشاره 166
- ب) تنوّع شیوه و قالب اجرایی 166
- 8. تناسب و هماهنگی 166
- ب) آثار تناسب و هماهنگی 167
- الف) وجوه اشتراک، جنبه ای از تناسب 167
- نمونه دوّم: مثال قرآنی مشابهت 168
- ج) چند نمونه از تناسب 168
- نمونه اوّل: تناسب با شرایط خانوادگی 168
- نمونه سوّم: مشابهت در سطح زندگی 169
- گفتار ششم: انواع الگونمایی 170
- اشاره 170
- دو. تصریح به الگوبودن شخص و عدم تصریح 171
- سه. معرّفی الگو با اسم یا عنوان عام 172
- اشاره 173
- گفتار هفتم: انواع و شیوه های الگوبرداری 173
- الف) تقلید ناآگاهانه 174
- ج) تقلید آگاهانه 174
- ب) تقلید نیمه آگاهانه 174
- اشاره 174
- یک. تقسیم از جهت وجود آگاهی 174
- دو. تقسیم از جهت تطابق کامل 175
- الف) الگوبرداری عینی 175
- ب) الگوبرداری غیرعینی 176
- گفتار هشتم: کارکردهای الگونمایی مهدوی 177
- اشاره 177
- 1. آموزش و یادگیری با کیفیّت بالا 177
- 2. امکان و سهولت انجام و استمرار رفتار در نظر الگوپذیر 178
- 3. ارزیابی، سنجش و اصلاح رفتار 179
- 4. استحکام، ترویج و افزایش اعتماد به معارف مهدویّت 180
- 5. سوق دهی گرایش ها به مهدویّت 181
- 6. ایجاد و تقویت انگیزه، تحرّک و پویایی 182
- 7. پیشگیری و مبارزه با انحراف 183
- اشاره 184
- گفتار نهم: آسیب شناسی 184
- الف) فراموشی معیار و هدف در غیاب الگو 185
- اشاره 185
- 1. شخصیّت گرایی با آثار یا مصادیق مختلف 185
- ب) الگوبرداری کورکورانه و بی دلیل 187
- ج) گرفتار شدن به دو گونه مغالطه الگویی 188
- اشاره 188
- خصوصیّات زمینه ساز مغالطه الگویی در کودک 189
- 2. پیروی از الگوی مشهور و مقبول اکثریّت 191
- 3. تعارض و ناهماهنگی رفتار الگو و آثار آن 193
- اشاره 193
- ج) کاهش محبوبیّت الگو 194
- ب) قضاوت نابجای کودکانه 194
- الف) تردید 194
- ه ) پروش روحیّه نفاق، خودخواهی و ریا 195
- 4. لغزش الگو 196
- کتب عربی و فارسی 200
- سایت ها 209
تربیت اسلامی، بر این باورند که با تکیه بر مبنای «تأثیرپذیری انسان از شرایط محیطی»، می توان با روش تربیتی اسوه سازی، شرایط محیط متربّی را اصلاح نمود. البتّه اسوه سازی اولاً و اساساً در شرایط واقعی اجتماعی مورد نظر است، امّا حاصل آن این است که شخصیّت های تاریخی نیز الگوی عمل محسوب می شوند. (1) همچنین با پدیدآوردن الگوهای شایسته و طرد الگوهای ناشایست، می توان به عنوان شیوه ای جهت ایجاد محیط
تربیتی مساعد استفاده کرد. (2) زیرا الگو، یک عامل محیطی اجتماعی تأثیرگذار بر رفتار و تربیت است. از این رو، تقلید از الگوهای مقبول و بزرگان هر جامعه از پدیده های رایج بوده و اکثریّت مردم، مقلّد و پیرو شخصیّت های برجسته ی عصر خویش هستند. (3) همچنین سازندگان اصلی هر محیط و جامعه، نخبگان و سردمداران آن هستند و وجود الگوهای محبوب در جامعه، به خودی خود، افراد آن محیط را به سوی آنان سوق داده و از مکارم اخلاقی شان الگوبرداری می کنند. (4) امروزه روش الگویی طرفداران بسیاری دارد.
«طرفداران رویکرد منش پروری معتقدند: اخلاقی شدن دانش آموزان مستلزم آن است که مدارس، فضائل اخلاقی را در آنها پرورش دهند و پرورش فضائل نیازمند... الگوهای اخلاقی نیکوست و به همین جهت یکی از روش های اساسی تربیت اخلاقی در این رویکرد ارائه الگوهای اخلاقی است؛ بدین معنا که همه ی دست اندرکاران مدرسه باید از ویژگی های مطلوب اخلاقی برخوردار باشند.» (5)
سه. روان شناسی
در روان شناسی واژه ی «الگو» با عنوان «طرح و نمونه ی عینی» به کار رفته (6) و به فرایندی اطلاق می شود که در آن رفتار یک فرد یا گروه، به مثابه ی محرّکی برای افکار،
1- باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، صص 94-102.
2- دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، صص 162-163.
3- بنکدار، هدی،« نقش و جایگاه الگوها در تربیت اخلاقی»، فصلنامه راه تربیت، پاییز 1385، ش1، صص 79و81.
4- دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، ص163.
5- به نقل از داوودی، محمّد و حسینی زاده، علی، سیره تربیتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام، ص262.
6- رضاعلی کرمی، مهارت های الگوسازی برای کودکان و نوجوانان، ص5.