- مقدمه 1
- اشاره 7
- الف) تربیت در لغت 8
- یک . تربیت 8
- ب) تربیت در اصطلاح 9
- دو. راهکار تربیتی 11
- ب) جایگاه نهادینه سازی 12
- 1. آیات و روایات 12
- الف) نهادینه سازی در لغت 12
- سه. نهادینه سازی 12
- 2. علم اخلاق 13
- 3. جامعه شناسی 14
- 1. جنبه فردی 16
- اشاره 16
- 2.جنبه اجتماعی 17
- الف) آموزه 18
- ب) مهدویّ 18
- اشاره 18
- چهار. آموزه مهدوی 18
- ج) مقصود از آموزه مهدوی 19
- اشاره 19
- نکته یکم: نگاه فراگیر 20
- نکته دوم: رویکرد آموزه ای 20
- پنج. کودک 21
- گفتار دوم: ویژگی های راه کار تربیتی 22
- یک. مؤثّرترین روش و ماندگارترین اثر 22
- اشاره 22
- دو. لزوم سازگاری روش با دیگر مؤلّفههای تربیتی 23
- گفتار سوّم: گونه شناسی راهکار تربیتی 24
- سه. بیان خبری کلّی و حاکی از دستور 24
- اشاره 26
- یک. اهمّیت شناخت دوره کودکی 28
- دو. دوران کودکی از نظرگاه پیامبر و اهل بیت علیهم السلام 29
- سه. رویکردی تربیتی به دوران کودکی 32
- اشاره 33
- گفتار دوم: بازشناسی ابعاد شخصیّت کودک 33
- یک. حیطه شناختی 36
- الف) تعریف 36
- ج) ویژگی های حیطه شناختی کودک 37
- اشاره 37
- 1. تحوّل زبان 38
- 2. شکل گیری تصویر ذهنی 38
- 4. درون سازی مفاهیم و فعّالیّت رمزی 39
- 3. پیش تصوّری بودن 39
- 6. خودمحوری 40
- 5. زمینه سازی ذهنی جهت تقلید از الگوی پنهان 40
- 7. ناتوانی در تجزیه و تحلیل صحیح 41
- 8. انس با محسوسات و بیگانگی با مفاهیم انتزاعی 42
- 9. شکل گیری خودپنداره 42
- 10. انعطاف فکری و زودباوری 44
- 11. کنجکاوی 45
- 12. یادگیری مشاهده ای 45
- 13. کیفیّت درک مفاهیم کیفی و کمّی 46
- 14. تحوّل چشم گیر بازشناسی و تحوّل اندک نگهداری 47
- دو. حیطه عاطفی 47
- الف) تعریف 47
- ب) اهمیّت 47
- ج) ویژگی های حیطه عاطفی کودک 49
- اشاره 49
- 2. احترام خواهی 50
- 1. محبّت خواهی 50
- 5. استقلال طلبی 51
- 6. تنوّع طلبی 51
- 4. نیاز به شادمانی 51
- 3. نیازمندی به امنیّت 51
- 7. خود نمایی 52
- 8. میل به ارتباط با همسالان 52
- ب) اهمیّت 53
- الف) تعریف 53
- 9. پافشاری مدافعانه بر عقیده خویش 53
- سه. حیطه رفتاری 53
- اشاره 54
- ج) ویژگی های حیطه رفتاری کودک 54
- 1. تقلید پذیری 55
- 2. دعوت پذیری عملی 56
- 4. ناپایداری اراده 57
- 3. شتاب زدگی 57
- 5. عادت پذیری 57
- 6. بازی 57
- یک. ضرورت گونه شناسی و گزینش 60
- دو. معیارهای گزینش 61
- الف) قابل فهم بودن 61
- اشاره 61
- اشاره 61
- نمونه اوّل فاقد معیار: زیاده روی درباره جَنگ پس از ظهور 62
- نمونه چهارم: تبیین مفهوم انتقام بدون زمینه سازی 64
- نمونه سوّم: بداء در آموزه های مهدوی 64
- ب) سودمندی 67
- ج) قابلیّت الگو برداری 68
- اشاره 69
- گفتار چهارم: دسته بندی آموزه مهدوی برای انتقال به کودک 69
- دو. آموزه قابل بیان 70
- الف) قابل بیان اجمالی 70
- یک. آموزه غیر قابل بیان 70
- اشاره 70
- ب) قابل بیان تفصیلی 71
- اشاره 72
- دو. تعاریف اصطلاحی 73
- یک. معانی لغوی تلقین 73
- اشاره 74
- الف) نتیجه ی تلقین؛ تحقّق باور 74
- سه. تعریف پیشنهادی و نکات آن 74
- مرحله اوّل: آموزش 75
- ج) ارتباط مستقیم تلقین با جنبه ی شناختی و گرایشی 75
- ب) تکرار نظام مند، عنصر اصلی تلقین 75
- د) جایگاه تلقین بعد از اِخبار، آموزش و تذکّر 75
- مرحله دوم: یادآوری و تذکّر 75
- اشاره 75
- گفتار دوم: جایگاه شناسی تلقین 76
- ه) تلقین، روش و ابزاری مشترک برای تحقّق اهداف صحیح و باطل 76
- مرحله سوّم: تکرار تلقین آمیز 76
- اشاره 77
- گفتار سوّم: تلقین؛ تهدید یا فرصت برای باور مهدوی کودکان 77
- یک. تبیین سوال 77
- اشاره 78
- دو. پاسخ با تبیین دو گونه تلقین 78
- ب) تلقین باورساز پس از آموزش 79
- یک. خودتلقینی و دگرتلقینی 81
- اشاره 81
- گفتار چهارم: انواع تلقین 81
- دو. تلقین قولی و فعلی و محیطی 82
- سه. تلقین مثبت و منفی 83
- اشاره 84
- گفتار پنجم: تلقین پذیری کودکان 84
- 1. شکل گیری خودپنداره 86
- یک. ویژگی های هم سو با تلقین پذیری 86
- اشاره 86
- 3. انعطاف فکری و زودباوری 87
- 2. یادگیری مشاهده ای و تقلیدپذیری 87
- 4. شتاب زدگی 88
- 5. ناپایداری اراده 88
- 6. عادت پذیری 88
- 7. علاقه مندی به تکرار 88
- 8. محبّت خواهی و دلبستگی به محبوب 89
- اشاره 89
- دو. ویژگی های معارض با تلقین پذیری 89
- 2. استقلال طلبی 90
- 3. خود نمایی 90
- 1. خودمحوری 90
- سه. کیفیّت جهت دهی ویژگی معارض 90
- گفتار ششم: تنظیم محتوای تلقینی مهدوی 91
- اشاره 91
- مرحله اوّل: انتخاب موضوع 92
- مرحله دوم: استخراج پیام 94
- اشاره 94
- مرحله سوّم: ساختن جمله کلیدی 94
- نمونه کاربردی 95
- گفتار هفتم: اصول تلقین 96
- اشاره 96
- 1. خلوص نیّت 97
- 4. ثبات و پرهیز از تردید 98
- 2. اعتقاد و التزام عملی به پیام تلقینی 98
- 3. محبوبیّت و مقبولیّت نزد کودک 98
- 5. توجیه شناختی و چشاندن لذّت همراهی محتوای تلقینی 99
- 6. تمرکز بر پیام واحد 100
- الف) تناسب شیوه، قالب و محتوا با هدف 101
- 7. رعایت تناسب 101
- اشاره 101
- ب) انتخاب موقعیّت مناسب 101
- 8. نظام مندی و استمرار تکرار 102
- اشاره 102
- الف) عوامل موثّر بر تنظیم تعداد تکرار 103
- ب) تنظیم تکرار در شبانه روز و روزهای متوالی 103
- 9. توجّه به واکنش ها 104
- 10. بهره بری از تنوّع 105
- گفتار نهم: شیوه های کلّی اجرای تلقین 106
- اشاره 106
- یک. پیوند دادن پیام تلقینی با واقعیّات زندگی کودک 107
- دو. در معرض داوری قرار دادن کودک 108
- الف) اهمیّت به کارگیری 109
- سه. روش خود افشایی 109
- اشاره 109
- ب) انواع خودافشایی 111
- 1. خودافشایی حقیقی و مصنوعی 111
- 3. خودافشایی محبّتی و نفرتی 114
- ج) نکات اجرایی خودافشایی 115
- گفتار دهم: قالب های اجرایی تلقین 116
- اشاره 116
- 1. قصّه 117
- الف) اهمیّت قصّه 117
- ب) قصّه نوعی از تکرار 118
- نوع دوم: تکرار تجزیه ای پیام 119
- اشاره 119
- نوع اوّل: تکرار یک پارچه و کامل پیام 119
- ج) تکرار پیام در قصّه 119
- د) بهره بری از قصّه در دگرتلقینی و خودتلقینی 122
- اشاره 123
- 2. شعر و نظم 123
- 4. نمایش 126
- 5. پرسش و پاسخ 128
- اشاره 132
- اشاره 133
- یک . الگو و اسوه 133
- دو. تقلید 134
- سه. الگوی مهدوی 135
- چهار. الگونمایی مهدوی 136
- اشاره 136
- ب) تعریف پیشنهادی 138
- اشاره 139
- گفتار دوم: جایگاه شناسی روش الگونمایی 139
- یک. قرآن و روایات 140
- دو. بیان تربیت پژوهان اسلامی 141
- سه. روان شناسی 142
- چهار. جامعه شناسی 143
- گفتار سوّم: الگوپذیری کودکان 144
- یک. تأثیرپذیری از محیط 146
- اشاره 146
- گفتار چهارم: مبانی الگوپذیری در انسان 146
- سه. قهرمان جویی 147
- دو. کمال طلبی 147
- چهار. نیاز روانی به الگو 148
- اشاره 148
- گفتار پنجم: اصول الگونمایی مهدوی 148
- 1. نمونه و ممتاز بودن الگو 149
- اشاره 151
- ب) هماهنگی رفتار الگو در موقعیّت های مشابه 151
- الف) هماهنگی بین رفتار و گفتار الگو 151
- 3. هماهنگی رفتار الگو 151
- 4. فراهم سازی مشاهده کامل الگو 152
- ج) هماهنگی رفتار الگو با گفتار و رفتار الگوهای دیگر 152
- 5. انتخاب الگو و جنبه الگویی مناسب با لحاظ معیارها 153
- اشاره 153
- معیار اوّل: قابلیّت مشاهده 154
- معیار دوم: قابلیّت الگو برداری و تقلید پذیری 154
- معیار سوّم: محوریّت بر واقعی بودن 155
- 6. آگاهی دهی در مورد امور مرتبط با الگوبرداری 156
- اشاره 156
- الف) جنبه الگویی و معیار معرّفی الگو 157
- ب) تشخیص مصداق 158
- ج) اهداف و دلایل 160
- اشاره 162
- ه) مراحل الگوبرداری 162
- د) شیوه های الگوبرداری 162
- دو. به یادسپاری 163
- چهار. انگیزش 163
- یک. توجّه 163
- سه. بازآفرینی حرکتی 163
- اشاره 164
- 7. بهره بری از تنوّع 164
- الف) تنوّع الگوها 165
- اشاره 166
- 8. تناسب و هماهنگی 166
- ب) تنوّع شیوه و قالب اجرایی 166
- ب) آثار تناسب و هماهنگی 167
- الف) وجوه اشتراک، جنبه ای از تناسب 167
- نمونه اوّل: تناسب با شرایط خانوادگی 168
- ج) چند نمونه از تناسب 168
- نمونه دوّم: مثال قرآنی مشابهت 168
- نمونه سوّم: مشابهت در سطح زندگی 169
- گفتار ششم: انواع الگونمایی 170
- اشاره 170
- دو. تصریح به الگوبودن شخص و عدم تصریح 171
- سه. معرّفی الگو با اسم یا عنوان عام 172
- اشاره 173
- گفتار هفتم: انواع و شیوه های الگوبرداری 173
- الف) تقلید ناآگاهانه 174
- اشاره 174
- ب) تقلید نیمه آگاهانه 174
- یک. تقسیم از جهت وجود آگاهی 174
- ج) تقلید آگاهانه 174
- الف) الگوبرداری عینی 175
- دو. تقسیم از جهت تطابق کامل 175
- ب) الگوبرداری غیرعینی 176
- گفتار هشتم: کارکردهای الگونمایی مهدوی 177
- 1. آموزش و یادگیری با کیفیّت بالا 177
- اشاره 177
- 2. امکان و سهولت انجام و استمرار رفتار در نظر الگوپذیر 178
- 3. ارزیابی، سنجش و اصلاح رفتار 179
- 4. استحکام، ترویج و افزایش اعتماد به معارف مهدویّت 180
- 5. سوق دهی گرایش ها به مهدویّت 181
- 6. ایجاد و تقویت انگیزه، تحرّک و پویایی 182
- 7. پیشگیری و مبارزه با انحراف 183
- اشاره 184
- گفتار نهم: آسیب شناسی 184
- الف) فراموشی معیار و هدف در غیاب الگو 185
- اشاره 185
- 1. شخصیّت گرایی با آثار یا مصادیق مختلف 185
- ب) الگوبرداری کورکورانه و بی دلیل 187
- ج) گرفتار شدن به دو گونه مغالطه الگویی 188
- اشاره 188
- خصوصیّات زمینه ساز مغالطه الگویی در کودک 189
- 2. پیروی از الگوی مشهور و مقبول اکثریّت 191
- 3. تعارض و ناهماهنگی رفتار الگو و آثار آن 193
- اشاره 193
- الف) تردید 194
- ج) کاهش محبوبیّت الگو 194
- ب) قضاوت نابجای کودکانه 194
- ه ) پروش روحیّه نفاق، خودخواهی و ریا 195
- 4. لغزش الگو 196
- کتب عربی و فارسی 200
- سایت ها 209
برانگیخته و بر این امر تأکید ورزیده است. (1) این امر، حاوی این نکته ی روان شناختی و تربیتی است که پیامبران می گویند: ما هم انسان و مخلوقی همچون شما هستیم، بنابراین شما نیز می توانید مانند ما به این کمالات و درجات با تأسّی به ما نائل شوید. (2) اگر اسوه ها با
مخاطبان و پیروانشان از یک جنس باشند، باعث هم بستگی و پیوستگی عمیقی میان اسوه و پیروان است. همین جنبه ی بشری باعث می شود اسوه ها به طور دائم در میان انسان ها و در بحبوحه ی زندگانی آنان حضور داشته باشند و افراد به شکل مستمر در معرض رفتارها، برخوردها و آموزش های آنان قرار گیرند. (3)
نمونه سوّم: مشابهت در سطح زندگی
اشتراکات و هماهنگی بین الگو و الگوپذیر، آنقدر حائز اهمیّت است که حتّی فراتر از الگودهی به کودکان، در سطح مربّیان و رهبران جامعه نیز مطرح می شود و کارکردهای ویژه خود را دارد.
مثلاً اگر یک مربّی یا رهبری که نقش الگویی در جامعه ایفا می کند در زندگی خود امکانات ویژه ای داشته باشد که اکثر مردم از آن محرومند، وی در امر ارشاد و تربیت موفّق نخواهد بود. یکی از شرایط موفّقیّت یک مربّی یا الگو این است که سطح زندگی خود را همانند سطوح زندگی غالب مردم قرار دهد. در منابع دینی نیز به این نکته مهم اشاره شده آن جا که حضرت علی علیه السلام می فرماید:
«خداوند بر پیشوایان حق واجب کرده است که خود را با مردم ناتوان هم سو کنند، تا فقر و نداری، تهی دست را به هیجان نیاورد و به طغیان نکشاند» (4)
همچنین ایشان در نامه ی خود به عثمان بن حنیف؛ فرماندار بصره، به این هم سطحی و
1- مانند آیه«قالَت لَهُم رُسُلُهُم اِن نَحنُ اِلا بَشَرٌ مِثلُکُم وَ لکِنَّ اللهَ یَمُنُّ عَلی مَن یَشاءُ مِن عِبادِه»؛(سوره ابراهیم: آیه11و سوره فرقان: آیه20 و سوره مائده: آیه75).
2- عبّاسی مقدّم، مصطفی، نقش اسوه ها در تبلیغ، ص164.
3- همو، اسوه های قرآنی وشیوه های تبلیغی آنان، ص53،
4- «...قَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ هَذَا أَنْتَ فِی خُشُونَهِ مَلْبَسِکَ وَ جُشُوبَهِ مَأْکَلِکَ قَالَ وَیْحَکَ إِنِّی لَسْتُ کَأَنْتَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی فَرَضَ عَلَی أَئِمَّهِ [الْحَقِ] الْعَدْلِ أَنْ یُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَهِ النَّاسِ کَیْلَا یَتَبَیَّغَ بِالْفَقِیرِ فَقْرُه...»؛(ص325، نهج البلاغه، خطبه 209، ص325).