- مقدمه 1
- اشاره 7
- الف) تربیت در لغت 8
- یک . تربیت 8
- ب) تربیت در اصطلاح 9
- دو. راهکار تربیتی 11
- 1. آیات و روایات 12
- سه. نهادینه سازی 12
- ب) جایگاه نهادینه سازی 12
- الف) نهادینه سازی در لغت 12
- 2. علم اخلاق 13
- 3. جامعه شناسی 14
- 1. جنبه فردی 16
- اشاره 16
- 2.جنبه اجتماعی 17
- ب) مهدویّ 18
- چهار. آموزه مهدوی 18
- اشاره 18
- الف) آموزه 18
- اشاره 19
- ج) مقصود از آموزه مهدوی 19
- نکته دوم: رویکرد آموزه ای 20
- نکته یکم: نگاه فراگیر 20
- پنج. کودک 21
- اشاره 22
- گفتار دوم: ویژگی های راه کار تربیتی 22
- یک. مؤثّرترین روش و ماندگارترین اثر 22
- دو. لزوم سازگاری روش با دیگر مؤلّفههای تربیتی 23
- گفتار سوّم: گونه شناسی راهکار تربیتی 24
- سه. بیان خبری کلّی و حاکی از دستور 24
- اشاره 26
- یک. اهمّیت شناخت دوره کودکی 28
- دو. دوران کودکی از نظرگاه پیامبر و اهل بیت علیهم السلام 29
- سه. رویکردی تربیتی به دوران کودکی 32
- اشاره 33
- گفتار دوم: بازشناسی ابعاد شخصیّت کودک 33
- یک. حیطه شناختی 36
- الف) تعریف 36
- اشاره 37
- ج) ویژگی های حیطه شناختی کودک 37
- 2. شکل گیری تصویر ذهنی 38
- 1. تحوّل زبان 38
- 4. درون سازی مفاهیم و فعّالیّت رمزی 39
- 3. پیش تصوّری بودن 39
- 5. زمینه سازی ذهنی جهت تقلید از الگوی پنهان 40
- 6. خودمحوری 40
- 7. ناتوانی در تجزیه و تحلیل صحیح 41
- 8. انس با محسوسات و بیگانگی با مفاهیم انتزاعی 42
- 9. شکل گیری خودپنداره 42
- 10. انعطاف فکری و زودباوری 44
- 11. کنجکاوی 45
- 12. یادگیری مشاهده ای 45
- 13. کیفیّت درک مفاهیم کیفی و کمّی 46
- الف) تعریف 47
- ب) اهمیّت 47
- دو. حیطه عاطفی 47
- 14. تحوّل چشم گیر بازشناسی و تحوّل اندک نگهداری 47
- ج) ویژگی های حیطه عاطفی کودک 49
- اشاره 49
- 2. احترام خواهی 50
- 1. محبّت خواهی 50
- 5. استقلال طلبی 51
- 4. نیاز به شادمانی 51
- 6. تنوّع طلبی 51
- 3. نیازمندی به امنیّت 51
- 7. خود نمایی 52
- 8. میل به ارتباط با همسالان 52
- ب) اهمیّت 53
- 9. پافشاری مدافعانه بر عقیده خویش 53
- الف) تعریف 53
- سه. حیطه رفتاری 53
- اشاره 54
- ج) ویژگی های حیطه رفتاری کودک 54
- 1. تقلید پذیری 55
- 2. دعوت پذیری عملی 56
- 6. بازی 57
- 4. ناپایداری اراده 57
- 3. شتاب زدگی 57
- 5. عادت پذیری 57
- یک. ضرورت گونه شناسی و گزینش 60
- اشاره 61
- اشاره 61
- دو. معیارهای گزینش 61
- الف) قابل فهم بودن 61
- نمونه اوّل فاقد معیار: زیاده روی درباره جَنگ پس از ظهور 62
- نمونه سوّم: بداء در آموزه های مهدوی 64
- نمونه چهارم: تبیین مفهوم انتقام بدون زمینه سازی 64
- ب) سودمندی 67
- ج) قابلیّت الگو برداری 68
- اشاره 69
- گفتار چهارم: دسته بندی آموزه مهدوی برای انتقال به کودک 69
- الف) قابل بیان اجمالی 70
- دو. آموزه قابل بیان 70
- یک. آموزه غیر قابل بیان 70
- اشاره 70
- ب) قابل بیان تفصیلی 71
- اشاره 72
- یک. معانی لغوی تلقین 73
- دو. تعاریف اصطلاحی 73
- اشاره 74
- سه. تعریف پیشنهادی و نکات آن 74
- الف) نتیجه ی تلقین؛ تحقّق باور 74
- مرحله اوّل: آموزش 75
- ج) ارتباط مستقیم تلقین با جنبه ی شناختی و گرایشی 75
- د) جایگاه تلقین بعد از اِخبار، آموزش و تذکّر 75
- مرحله دوم: یادآوری و تذکّر 75
- اشاره 75
- ب) تکرار نظام مند، عنصر اصلی تلقین 75
- مرحله سوّم: تکرار تلقین آمیز 76
- گفتار دوم: جایگاه شناسی تلقین 76
- ه) تلقین، روش و ابزاری مشترک برای تحقّق اهداف صحیح و باطل 76
- اشاره 77
- یک. تبیین سوال 77
- گفتار سوّم: تلقین؛ تهدید یا فرصت برای باور مهدوی کودکان 77
- دو. پاسخ با تبیین دو گونه تلقین 78
- اشاره 78
- ب) تلقین باورساز پس از آموزش 79
- اشاره 81
- گفتار چهارم: انواع تلقین 81
- یک. خودتلقینی و دگرتلقینی 81
- دو. تلقین قولی و فعلی و محیطی 82
- سه. تلقین مثبت و منفی 83
- گفتار پنجم: تلقین پذیری کودکان 84
- اشاره 84
- یک. ویژگی های هم سو با تلقین پذیری 86
- 1. شکل گیری خودپنداره 86
- اشاره 86
- 2. یادگیری مشاهده ای و تقلیدپذیری 87
- 3. انعطاف فکری و زودباوری 87
- 6. عادت پذیری 88
- 4. شتاب زدگی 88
- 5. ناپایداری اراده 88
- 7. علاقه مندی به تکرار 88
- دو. ویژگی های معارض با تلقین پذیری 89
- 8. محبّت خواهی و دلبستگی به محبوب 89
- اشاره 89
- 1. خودمحوری 90
- 3. خود نمایی 90
- 2. استقلال طلبی 90
- سه. کیفیّت جهت دهی ویژگی معارض 90
- اشاره 91
- گفتار ششم: تنظیم محتوای تلقینی مهدوی 91
- مرحله اوّل: انتخاب موضوع 92
- اشاره 94
- مرحله سوّم: ساختن جمله کلیدی 94
- مرحله دوم: استخراج پیام 94
- نمونه کاربردی 95
- گفتار هفتم: اصول تلقین 96
- اشاره 96
- 1. خلوص نیّت 97
- 2. اعتقاد و التزام عملی به پیام تلقینی 98
- 4. ثبات و پرهیز از تردید 98
- 3. محبوبیّت و مقبولیّت نزد کودک 98
- 5. توجیه شناختی و چشاندن لذّت همراهی محتوای تلقینی 99
- 6. تمرکز بر پیام واحد 100
- ب) انتخاب موقعیّت مناسب 101
- الف) تناسب شیوه، قالب و محتوا با هدف 101
- 7. رعایت تناسب 101
- اشاره 101
- اشاره 102
- 8. نظام مندی و استمرار تکرار 102
- الف) عوامل موثّر بر تنظیم تعداد تکرار 103
- ب) تنظیم تکرار در شبانه روز و روزهای متوالی 103
- 9. توجّه به واکنش ها 104
- 10. بهره بری از تنوّع 105
- اشاره 106
- گفتار نهم: شیوه های کلّی اجرای تلقین 106
- یک. پیوند دادن پیام تلقینی با واقعیّات زندگی کودک 107
- دو. در معرض داوری قرار دادن کودک 108
- اشاره 109
- الف) اهمیّت به کارگیری 109
- سه. روش خود افشایی 109
- ب) انواع خودافشایی 111
- 1. خودافشایی حقیقی و مصنوعی 111
- 3. خودافشایی محبّتی و نفرتی 114
- ج) نکات اجرایی خودافشایی 115
- گفتار دهم: قالب های اجرایی تلقین 116
- اشاره 116
- 1. قصّه 117
- الف) اهمیّت قصّه 117
- ب) قصّه نوعی از تکرار 118
- نوع اوّل: تکرار یک پارچه و کامل پیام 119
- اشاره 119
- نوع دوم: تکرار تجزیه ای پیام 119
- ج) تکرار پیام در قصّه 119
- د) بهره بری از قصّه در دگرتلقینی و خودتلقینی 122
- 2. شعر و نظم 123
- اشاره 123
- 4. نمایش 126
- 5. پرسش و پاسخ 128
- اشاره 132
- اشاره 133
- یک . الگو و اسوه 133
- دو. تقلید 134
- سه. الگوی مهدوی 135
- اشاره 136
- چهار. الگونمایی مهدوی 136
- ب) تعریف پیشنهادی 138
- اشاره 139
- گفتار دوم: جایگاه شناسی روش الگونمایی 139
- یک. قرآن و روایات 140
- دو. بیان تربیت پژوهان اسلامی 141
- سه. روان شناسی 142
- چهار. جامعه شناسی 143
- گفتار سوّم: الگوپذیری کودکان 144
- یک. تأثیرپذیری از محیط 146
- گفتار چهارم: مبانی الگوپذیری در انسان 146
- اشاره 146
- سه. قهرمان جویی 147
- دو. کمال طلبی 147
- اشاره 148
- چهار. نیاز روانی به الگو 148
- گفتار پنجم: اصول الگونمایی مهدوی 148
- 1. نمونه و ممتاز بودن الگو 149
- ب) هماهنگی رفتار الگو در موقعیّت های مشابه 151
- الف) هماهنگی بین رفتار و گفتار الگو 151
- اشاره 151
- 3. هماهنگی رفتار الگو 151
- 4. فراهم سازی مشاهده کامل الگو 152
- ج) هماهنگی رفتار الگو با گفتار و رفتار الگوهای دیگر 152
- اشاره 153
- 5. انتخاب الگو و جنبه الگویی مناسب با لحاظ معیارها 153
- معیار دوم: قابلیّت الگو برداری و تقلید پذیری 154
- معیار اوّل: قابلیّت مشاهده 154
- معیار سوّم: محوریّت بر واقعی بودن 155
- 6. آگاهی دهی در مورد امور مرتبط با الگوبرداری 156
- اشاره 156
- الف) جنبه الگویی و معیار معرّفی الگو 157
- ب) تشخیص مصداق 158
- ج) اهداف و دلایل 160
- ه) مراحل الگوبرداری 162
- اشاره 162
- د) شیوه های الگوبرداری 162
- سه. بازآفرینی حرکتی 163
- چهار. انگیزش 163
- یک. توجّه 163
- دو. به یادسپاری 163
- 7. بهره بری از تنوّع 164
- اشاره 164
- الف) تنوّع الگوها 165
- ب) تنوّع شیوه و قالب اجرایی 166
- 8. تناسب و هماهنگی 166
- اشاره 166
- ب) آثار تناسب و هماهنگی 167
- الف) وجوه اشتراک، جنبه ای از تناسب 167
- نمونه دوّم: مثال قرآنی مشابهت 168
- ج) چند نمونه از تناسب 168
- نمونه اوّل: تناسب با شرایط خانوادگی 168
- نمونه سوّم: مشابهت در سطح زندگی 169
- گفتار ششم: انواع الگونمایی 170
- اشاره 170
- دو. تصریح به الگوبودن شخص و عدم تصریح 171
- سه. معرّفی الگو با اسم یا عنوان عام 172
- اشاره 173
- گفتار هفتم: انواع و شیوه های الگوبرداری 173
- ج) تقلید آگاهانه 174
- الف) تقلید ناآگاهانه 174
- اشاره 174
- یک. تقسیم از جهت وجود آگاهی 174
- ب) تقلید نیمه آگاهانه 174
- دو. تقسیم از جهت تطابق کامل 175
- الف) الگوبرداری عینی 175
- ب) الگوبرداری غیرعینی 176
- اشاره 177
- گفتار هشتم: کارکردهای الگونمایی مهدوی 177
- 1. آموزش و یادگیری با کیفیّت بالا 177
- 2. امکان و سهولت انجام و استمرار رفتار در نظر الگوپذیر 178
- 3. ارزیابی، سنجش و اصلاح رفتار 179
- 4. استحکام، ترویج و افزایش اعتماد به معارف مهدویّت 180
- 5. سوق دهی گرایش ها به مهدویّت 181
- 6. ایجاد و تقویت انگیزه، تحرّک و پویایی 182
- 7. پیشگیری و مبارزه با انحراف 183
- اشاره 184
- گفتار نهم: آسیب شناسی 184
- الف) فراموشی معیار و هدف در غیاب الگو 185
- اشاره 185
- 1. شخصیّت گرایی با آثار یا مصادیق مختلف 185
- ب) الگوبرداری کورکورانه و بی دلیل 187
- ج) گرفتار شدن به دو گونه مغالطه الگویی 188
- اشاره 188
- خصوصیّات زمینه ساز مغالطه الگویی در کودک 189
- 2. پیروی از الگوی مشهور و مقبول اکثریّت 191
- اشاره 193
- 3. تعارض و ناهماهنگی رفتار الگو و آثار آن 193
- ج) کاهش محبوبیّت الگو 194
- ب) قضاوت نابجای کودکانه 194
- الف) تردید 194
- ه ) پروش روحیّه نفاق، خودخواهی و ریا 195
- 4. لغزش الگو 196
- کتب عربی و فارسی 200
- سایت ها 209
هم درد بودنِ الگو (امام) با الگوپذیر (مأموم) اشاره می کنند. (1)
«هر چه رابطه و هماهنگی میان اسوه ها و پیروان عمیق تر باشد فرایند تبعیّت، هدایت و راهنمایی
کامل تر خواهد شد. از این رو در مواردی که الگو خود را جدای از جامعه و یا جامعه خود را ناتوان از پیروی الگو می شمارد، کارکرد اسوه رو به ضعف می نهد و یا به طور کلّی متوقّف می شود» (2)
نکته
برخی، این اشتراکات و مشابهات را تحت عنوان «هماهنگی و همراهی بین الگو و پیرو» مطرح کرده اند. (3) حال اگر مقصودشان از آن عنوان خصوصاً واژه «همراهی» افزون بر مشابهات مذکور، معنایی دیگر از قبیل قدم به قدم کمک یار بودن برای الگوپذیر باشد، جزء اصول عامّ روش الگویی نیست، بلکه در صورتی مطرح می گردد که شخصی افزون بر الگوبودن، نقش مربّی نیز داشته باشد.
گفتار ششم: انواع الگونمایی
اشاره
برای الگونمایی، انواع مختلفی می توان بیان کرد که در اینجا با الهام گیری از انواع و شیوه های آشنا ساختن مخاطبان با الگوهای نمونه در قرآن کریم، در قالب سه تقسیم ارائه می گردد.
تصویر
1- «...فَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ رَجُلًا مِنْ فِتْیَهِ أَهْلِ الْبَصْرَهِ دَعَاکَ إِلَی مَأْدُبَهٍ فَأَسْرَعْتَ إِلَیْهَا تُسْتَطَابُ لَکَ الْأَلْوَانُ وَ تُنْقَلُ إِلَیْکَ الْجِفَانُ وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّکَ تُجِیبُ إِلَی طَعَامِ قَوْمٍ عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ وَ غَنِیُّهُمْ مَدْعُوٌّ فَانْظُرْ إِلَی مَا تَقْضَمُهُ مِنْ هَذَا الْمَقْضَمِ فَمَا اشْتَبَهَ عَلَیْکَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ وَ مَا أَیْقَنْتَ بِطِیبِ [وَجْهِهِ] وُجُوهِهِ فَنَلْ مِنْهُ أَلَا وَ إِنَ لِکُلِ مَأْمُومٍ إِمَاماً یَقْتَدِی بِهِ وَ یَسْتَضِی ءُ بِنُورِ عِلْمِهِ أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَکُمْ قَدِ اکْتَفَی مِنْ دُنْیَاهُ بِطِمْرَیْهِ وَ مِنْ طُعْمِهِ بِقُرْصَیْه...»؛(نهج البلاغه، صص 416و417).
2- محمّدقاسمی، حمید، روش های تربیتی در داستان های قرآن، صص 28-29.
3- ر.ک: بنکدار، هدی، «نقش و جایگاه الگوها در تربیت اخلاقی»، فصل نامه راه تربیت، پاییز 1385، شماره 1، ص92.