مهدی باوری در کودکان صفحه 171

یک. مشاهده ای (مستقیم) و توصیفی (غیرمستقیم)

چنان چه در معناشناسی بیان شد، (1) الگونمایی شامل مشاهده دیداری الگو و هر امر به منزله مشاهده می باشد. یکی از آن امور، توصیف لفظی اعمّ از گفتار و نوشتار است. بر

این اساس، می توان دو شیوه مشاهده ای و توصیفی را مطرح کرد.

شیوه مشاهده ای یعنی خودِ کودک، با دیدن الگوی مهدوی از حالات، گفتار و رفتار او آگاهی کسب می نماید و همچنین از این طریق، به ماهیّت شخصیّت او پی می برد و از روحیّات و خلقیّات درونی وی مطّلع می گردد.

شیوه توصیفی یعنی شخصیّت الگو اعمّ از حالات ظاهری، گفتار، رفتار، روحیّات و خلقیّاتِ او به گونه ای برای کودک توصیف لفظی شود که وی نسبت به آن ها آگاهی دقیق و عمیقی پیدا نماید و گویی خود الگو را دیده است. لازم به ذکر است که برخی محقّقین، عنوان مستقیم و غیرمستقیم را عکس آنچه بیان شد مطرح نموده اند؛ به خاطر اینکه ایشان، پی بردنِ مخاطب به شخصیّت درونی الگو را ملاک آن دو عنوان قرار داده و گفته اند:

شیوه مستقیم یعنی اوصاف و ویژگی های الگو به طور آشکار و روشن بیان شود و از رخساره ی آنان پرده برداشته و چهره ی باطنی آنان برای همگان آشکار ساخته شود. شیوه غیرمستقیم یعنی مخاطب، خود باید از رفتار، گفتار و افکار یک شخصیّت پی به ماهیّت او ببرد و از روحیّات و خلقیّات وی آگاهی یابد. (2)

دو. تصریح به الگوبودن شخص و عدم تصریح

شیوه تصریح به الگوبودن یعنی مستقیماً شخصی به عنوان الگو و اسوه معرّفی و به پیروی و الگوبرداری از او تصریح می شود. مانند آیه «لَقَد کانَ لَکُم فِی رَسُولِ اللهِ اُسوَهٌ حَسَنَه...» (3) که خداوند

1- ر.ک: همین فصل، گفتار یکم، ص151-152.
2- محمّدقاسمی، حمید، روش های تربیتی در داستان های قرآن، ص27.
3- «بی تردید رسول خدا برای شما الگوی پسندیده ای است»؛( سوره احزاب: آیه21). موارد دیگر مانند سوره ممتحنه: آیات 4و6.