- مقدمه 1
- اشاره 7
- الف) تربیت در لغت 8
- یک . تربیت 8
- ب) تربیت در اصطلاح 9
- دو. راهکار تربیتی 11
- سه. نهادینه سازی 12
- 1. آیات و روایات 12
- الف) نهادینه سازی در لغت 12
- ب) جایگاه نهادینه سازی 12
- 2. علم اخلاق 13
- 3. جامعه شناسی 14
- 1. جنبه فردی 16
- اشاره 16
- 2.جنبه اجتماعی 17
- الف) آموزه 18
- اشاره 18
- ب) مهدویّ 18
- چهار. آموزه مهدوی 18
- ج) مقصود از آموزه مهدوی 19
- اشاره 19
- نکته دوم: رویکرد آموزه ای 20
- نکته یکم: نگاه فراگیر 20
- پنج. کودک 21
- گفتار دوم: ویژگی های راه کار تربیتی 22
- یک. مؤثّرترین روش و ماندگارترین اثر 22
- اشاره 22
- دو. لزوم سازگاری روش با دیگر مؤلّفههای تربیتی 23
- گفتار سوّم: گونه شناسی راهکار تربیتی 24
- سه. بیان خبری کلّی و حاکی از دستور 24
- اشاره 26
- یک. اهمّیت شناخت دوره کودکی 28
- دو. دوران کودکی از نظرگاه پیامبر و اهل بیت علیهم السلام 29
- سه. رویکردی تربیتی به دوران کودکی 32
- اشاره 33
- گفتار دوم: بازشناسی ابعاد شخصیّت کودک 33
- الف) تعریف 36
- یک. حیطه شناختی 36
- ج) ویژگی های حیطه شناختی کودک 37
- اشاره 37
- 2. شکل گیری تصویر ذهنی 38
- 1. تحوّل زبان 38
- 3. پیش تصوّری بودن 39
- 4. درون سازی مفاهیم و فعّالیّت رمزی 39
- 6. خودمحوری 40
- 5. زمینه سازی ذهنی جهت تقلید از الگوی پنهان 40
- 7. ناتوانی در تجزیه و تحلیل صحیح 41
- 8. انس با محسوسات و بیگانگی با مفاهیم انتزاعی 42
- 9. شکل گیری خودپنداره 42
- 10. انعطاف فکری و زودباوری 44
- 11. کنجکاوی 45
- 12. یادگیری مشاهده ای 45
- 13. کیفیّت درک مفاهیم کیفی و کمّی 46
- دو. حیطه عاطفی 47
- الف) تعریف 47
- 14. تحوّل چشم گیر بازشناسی و تحوّل اندک نگهداری 47
- ب) اهمیّت 47
- ج) ویژگی های حیطه عاطفی کودک 49
- اشاره 49
- 2. احترام خواهی 50
- 1. محبّت خواهی 50
- 6. تنوّع طلبی 51
- 5. استقلال طلبی 51
- 3. نیازمندی به امنیّت 51
- 4. نیاز به شادمانی 51
- 7. خود نمایی 52
- 8. میل به ارتباط با همسالان 52
- الف) تعریف 53
- 9. پافشاری مدافعانه بر عقیده خویش 53
- ب) اهمیّت 53
- سه. حیطه رفتاری 53
- اشاره 54
- ج) ویژگی های حیطه رفتاری کودک 54
- 1. تقلید پذیری 55
- 2. دعوت پذیری عملی 56
- 5. عادت پذیری 57
- 6. بازی 57
- 3. شتاب زدگی 57
- 4. ناپایداری اراده 57
- یک. ضرورت گونه شناسی و گزینش 60
- الف) قابل فهم بودن 61
- اشاره 61
- اشاره 61
- دو. معیارهای گزینش 61
- نمونه اوّل فاقد معیار: زیاده روی درباره جَنگ پس از ظهور 62
- نمونه چهارم: تبیین مفهوم انتقام بدون زمینه سازی 64
- نمونه سوّم: بداء در آموزه های مهدوی 64
- ب) سودمندی 67
- ج) قابلیّت الگو برداری 68
- اشاره 69
- گفتار چهارم: دسته بندی آموزه مهدوی برای انتقال به کودک 69
- الف) قابل بیان اجمالی 70
- دو. آموزه قابل بیان 70
- یک. آموزه غیر قابل بیان 70
- اشاره 70
- ب) قابل بیان تفصیلی 71
- اشاره 72
- یک. معانی لغوی تلقین 73
- دو. تعاریف اصطلاحی 73
- الف) نتیجه ی تلقین؛ تحقّق باور 74
- سه. تعریف پیشنهادی و نکات آن 74
- اشاره 74
- مرحله اوّل: آموزش 75
- د) جایگاه تلقین بعد از اِخبار، آموزش و تذکّر 75
- ج) ارتباط مستقیم تلقین با جنبه ی شناختی و گرایشی 75
- ب) تکرار نظام مند، عنصر اصلی تلقین 75
- اشاره 75
- مرحله دوم: یادآوری و تذکّر 75
- گفتار دوم: جایگاه شناسی تلقین 76
- مرحله سوّم: تکرار تلقین آمیز 76
- ه) تلقین، روش و ابزاری مشترک برای تحقّق اهداف صحیح و باطل 76
- اشاره 77
- یک. تبیین سوال 77
- گفتار سوّم: تلقین؛ تهدید یا فرصت برای باور مهدوی کودکان 77
- اشاره 78
- دو. پاسخ با تبیین دو گونه تلقین 78
- ب) تلقین باورساز پس از آموزش 79
- گفتار چهارم: انواع تلقین 81
- اشاره 81
- یک. خودتلقینی و دگرتلقینی 81
- دو. تلقین قولی و فعلی و محیطی 82
- سه. تلقین مثبت و منفی 83
- گفتار پنجم: تلقین پذیری کودکان 84
- اشاره 84
- اشاره 86
- 1. شکل گیری خودپنداره 86
- یک. ویژگی های هم سو با تلقین پذیری 86
- 2. یادگیری مشاهده ای و تقلیدپذیری 87
- 3. انعطاف فکری و زودباوری 87
- 6. عادت پذیری 88
- 5. ناپایداری اراده 88
- 7. علاقه مندی به تکرار 88
- 4. شتاب زدگی 88
- دو. ویژگی های معارض با تلقین پذیری 89
- اشاره 89
- 8. محبّت خواهی و دلبستگی به محبوب 89
- 2. استقلال طلبی 90
- سه. کیفیّت جهت دهی ویژگی معارض 90
- 1. خودمحوری 90
- 3. خود نمایی 90
- اشاره 91
- گفتار ششم: تنظیم محتوای تلقینی مهدوی 91
- مرحله اوّل: انتخاب موضوع 92
- مرحله دوم: استخراج پیام 94
- اشاره 94
- مرحله سوّم: ساختن جمله کلیدی 94
- نمونه کاربردی 95
- گفتار هفتم: اصول تلقین 96
- اشاره 96
- 1. خلوص نیّت 97
- 4. ثبات و پرهیز از تردید 98
- 3. محبوبیّت و مقبولیّت نزد کودک 98
- 2. اعتقاد و التزام عملی به پیام تلقینی 98
- 5. توجیه شناختی و چشاندن لذّت همراهی محتوای تلقینی 99
- 6. تمرکز بر پیام واحد 100
- الف) تناسب شیوه، قالب و محتوا با هدف 101
- اشاره 101
- 7. رعایت تناسب 101
- ب) انتخاب موقعیّت مناسب 101
- اشاره 102
- 8. نظام مندی و استمرار تکرار 102
- ب) تنظیم تکرار در شبانه روز و روزهای متوالی 103
- الف) عوامل موثّر بر تنظیم تعداد تکرار 103
- 9. توجّه به واکنش ها 104
- 10. بهره بری از تنوّع 105
- گفتار نهم: شیوه های کلّی اجرای تلقین 106
- اشاره 106
- یک. پیوند دادن پیام تلقینی با واقعیّات زندگی کودک 107
- دو. در معرض داوری قرار دادن کودک 108
- سه. روش خود افشایی 109
- اشاره 109
- الف) اهمیّت به کارگیری 109
- 1. خودافشایی حقیقی و مصنوعی 111
- ب) انواع خودافشایی 111
- 3. خودافشایی محبّتی و نفرتی 114
- ج) نکات اجرایی خودافشایی 115
- اشاره 116
- گفتار دهم: قالب های اجرایی تلقین 116
- 1. قصّه 117
- الف) اهمیّت قصّه 117
- ب) قصّه نوعی از تکرار 118
- اشاره 119
- نوع دوم: تکرار تجزیه ای پیام 119
- ج) تکرار پیام در قصّه 119
- نوع اوّل: تکرار یک پارچه و کامل پیام 119
- د) بهره بری از قصّه در دگرتلقینی و خودتلقینی 122
- 2. شعر و نظم 123
- اشاره 123
- 4. نمایش 126
- 5. پرسش و پاسخ 128
- اشاره 132
- اشاره 133
- یک . الگو و اسوه 133
- دو. تقلید 134
- سه. الگوی مهدوی 135
- چهار. الگونمایی مهدوی 136
- اشاره 136
- ب) تعریف پیشنهادی 138
- اشاره 139
- گفتار دوم: جایگاه شناسی روش الگونمایی 139
- یک. قرآن و روایات 140
- دو. بیان تربیت پژوهان اسلامی 141
- سه. روان شناسی 142
- چهار. جامعه شناسی 143
- گفتار سوّم: الگوپذیری کودکان 144
- اشاره 146
- یک. تأثیرپذیری از محیط 146
- گفتار چهارم: مبانی الگوپذیری در انسان 146
- سه. قهرمان جویی 147
- دو. کمال طلبی 147
- گفتار پنجم: اصول الگونمایی مهدوی 148
- اشاره 148
- چهار. نیاز روانی به الگو 148
- 1. نمونه و ممتاز بودن الگو 149
- اشاره 151
- ب) هماهنگی رفتار الگو در موقعیّت های مشابه 151
- 3. هماهنگی رفتار الگو 151
- الف) هماهنگی بین رفتار و گفتار الگو 151
- 4. فراهم سازی مشاهده کامل الگو 152
- ج) هماهنگی رفتار الگو با گفتار و رفتار الگوهای دیگر 152
- 5. انتخاب الگو و جنبه الگویی مناسب با لحاظ معیارها 153
- اشاره 153
- معیار دوم: قابلیّت الگو برداری و تقلید پذیری 154
- معیار اوّل: قابلیّت مشاهده 154
- معیار سوّم: محوریّت بر واقعی بودن 155
- اشاره 156
- 6. آگاهی دهی در مورد امور مرتبط با الگوبرداری 156
- الف) جنبه الگویی و معیار معرّفی الگو 157
- ب) تشخیص مصداق 158
- ج) اهداف و دلایل 160
- اشاره 162
- د) شیوه های الگوبرداری 162
- ه) مراحل الگوبرداری 162
- دو. به یادسپاری 163
- یک. توجّه 163
- سه. بازآفرینی حرکتی 163
- چهار. انگیزش 163
- اشاره 164
- 7. بهره بری از تنوّع 164
- الف) تنوّع الگوها 165
- 8. تناسب و هماهنگی 166
- ب) تنوّع شیوه و قالب اجرایی 166
- اشاره 166
- ب) آثار تناسب و هماهنگی 167
- الف) وجوه اشتراک، جنبه ای از تناسب 167
- ج) چند نمونه از تناسب 168
- نمونه دوّم: مثال قرآنی مشابهت 168
- نمونه اوّل: تناسب با شرایط خانوادگی 168
- نمونه سوّم: مشابهت در سطح زندگی 169
- اشاره 170
- گفتار ششم: انواع الگونمایی 170
- دو. تصریح به الگوبودن شخص و عدم تصریح 171
- سه. معرّفی الگو با اسم یا عنوان عام 172
- گفتار هفتم: انواع و شیوه های الگوبرداری 173
- اشاره 173
- ج) تقلید آگاهانه 174
- اشاره 174
- ب) تقلید نیمه آگاهانه 174
- یک. تقسیم از جهت وجود آگاهی 174
- الف) تقلید ناآگاهانه 174
- الف) الگوبرداری عینی 175
- دو. تقسیم از جهت تطابق کامل 175
- ب) الگوبرداری غیرعینی 176
- اشاره 177
- گفتار هشتم: کارکردهای الگونمایی مهدوی 177
- 1. آموزش و یادگیری با کیفیّت بالا 177
- 2. امکان و سهولت انجام و استمرار رفتار در نظر الگوپذیر 178
- 3. ارزیابی، سنجش و اصلاح رفتار 179
- 4. استحکام، ترویج و افزایش اعتماد به معارف مهدویّت 180
- 5. سوق دهی گرایش ها به مهدویّت 181
- 6. ایجاد و تقویت انگیزه، تحرّک و پویایی 182
- 7. پیشگیری و مبارزه با انحراف 183
- اشاره 184
- گفتار نهم: آسیب شناسی 184
- اشاره 185
- الف) فراموشی معیار و هدف در غیاب الگو 185
- 1. شخصیّت گرایی با آثار یا مصادیق مختلف 185
- ب) الگوبرداری کورکورانه و بی دلیل 187
- ج) گرفتار شدن به دو گونه مغالطه الگویی 188
- اشاره 188
- خصوصیّات زمینه ساز مغالطه الگویی در کودک 189
- 2. پیروی از الگوی مشهور و مقبول اکثریّت 191
- اشاره 193
- 3. تعارض و ناهماهنگی رفتار الگو و آثار آن 193
- ب) قضاوت نابجای کودکانه 194
- ج) کاهش محبوبیّت الگو 194
- الف) تردید 194
- ه ) پروش روحیّه نفاق، خودخواهی و ریا 195
- 4. لغزش الگو 196
- کتب عربی و فارسی 200
- سایت ها 209
روحیّه ی پرسش گری در دوره ی کودکی و تأثیر آن در بزرگ سالی فرمودند:
«مَنْ سَألَ فِی صِغَرِهِ أجَابَ فِی کِبَرِهِ»
«مَنْ لَمْ یَتَعَلَّمْ فِی الصِّغَرِ لَمْ یَتَقَدَّمْ فِی الْکِبَر» (1)
همچنین می توان به روایت «وَ إنَّما قَلبُ الحَدَثِ...» اشاره کرد که ذکرش گذشت. (2)
نکته مهمّی که در جمع بین روایات فوق به ذهن می رسد آن است که در هنگام تربیت فرزند، هر کدام از ویژگی های مذکور برای دوره کودکی را که می خواهیم مدّ نظر قرار دهیم و هماهنگ با آن، عمل متناسب انجام دهیم، باید مقیّد به رعایت و توجّه به دیگر ویژگی ها نیز باشد. مثلاً یکی از خصوصیّات کودک «نیاز به مهربانی در آموزش» است که هنگام به کارگیری روش های تربیتی برخورد متناسب با آن، باید دیگر ویژگی های این دوره سنّی مورد توجّه قرار گیرد مانند تربیت پذیری، ریحان و دسته گل بودن حاکی از لطافت، سیادت و آقایی، بازی دوستی، رهایی و آزاد بودن، بخشش خواهی، نیاز به مدارا و یاری. مثال دیگر این که «بازی کردن» زمانی برای کودک لذّت بخش و آرامش دهنده است که همراه با ویژگی های مذکور باشد.
(نمودار توجه به هماهنگی همزمان ویژگی های دوره کودکی)
1- «هر کس در خردسالی بپرسد، در بزرگ سالی پاسخ می دهد»؛( آمدی، عبدالواحد بن محمّد، غرر الحکم و دررالکلم، ح8273.) ؛ «هر کس در کودکی نیاموزد، در بزرگ سالی پیش نمی افتد»؛ (همان، ح8937).
2- ر.ک. فصل اوّل، گفتار اوّل، ذیل عنوان «نهادینه سازی در آیات و روایات»، ص 29.