آرامش بهشتی در پرتو اصلاح الگوی مصرف صفحه 222

(3)اقتار

الف) مفهوم اقتار

قَتْر واقتار و تقتیر به معنی سخت گیری کردن در دادنِ خرجی است. گفته می شود: قَتَرَ (وأقْتَرَ وقَتَّرَ) علی عیاله، یعنی: در دادن خرجی بر خانواده ی خود سخت گیری کرد. این فعل در مقابل اسراف قرار دارد و هر دو هم ناپسندند، چنان که در آیه ی شریفه آمده است: وَ الَّذِینَ إِذَآ أَنفَقُواْ لَمْ یُسْرِفُواْ وَ لَمْ یَقْتُرُواْ وَ کَانَ بَیْنَ ذَ ٰلِکَ قَوَامًا (1). «وکسانی اند که چون انفاق کنند نه ولخرجی می کنند و نه تنگ می گیرند و میان این دو، حد وسط را برمی گزینند».

گاهی نیز این فعل درباره ی خداوند به کار می رود و به معنی کم کردن روزی به وسیله ی خداوند است که در این صورت دیگر از صفات انسان نیست و مورد بحث ما در این جا قرار نمی گیرد؛ چنان که در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است: « إنّ اللّٰه عزّ وجلّ یقول: یحزن عبدی المؤمن إن قتّرت علیه وذلک أقرب له منّی و یفرح عبدی المؤمن إن وسَّعتُ علیه وذلک أبعد له منّی» (2). حضرت فرمود: «خدای عزّ وجلّ می فرماید: اگر بر بنده ی مؤمن خود تنگ و سخت گیرم غمگین می شود در حالی که این کار، او را به من نزدیک تر می سازد واگر بر او وسعت بخشم شادمان می شود در حالی که این کار او را از من دورتر می کند».