علل تزلزل تمدن غرب صفحه 65

1- سوره فتح، آیه 4.

2- سوره حدید، آیه 20.

آن گیاه خشک شود و آن را زرد و پژمرده بینی، آنگاه خاشاک شود. و در آخرت دنیاپرستان را عذابی سخت است و مؤمنان را از جانب خدا آمرزش و خشنودی است، و زندگانی دنیا جز کالای فریبنده نیست.

چنانچه ملاحظه می فرمایید قرآن خصوصیات «حیات دنیا» را سرگرمی و فخر و کثرت طلبی در مال و قدرت برمی شمارد، که شروع و ظاهری جذّاب و انتهایی پوچ و بی ثمر دارد، مِثْل بوته های سبز که در ابتدا جذّاب و با طراوت اند ولی پس از مدتی به زردی و پژمردگی می گرایند و به کاه تبدیل می شوند. حال برعکس؛ اگر از افق معنویت به دنیا نگاه شود و در فضای توجه به وحدت، به کثرت ها بنگریم، کثرت ها در تدبیر وحدت قرار می گیرند و دیگر جنبه ی تضاد آن ها ما را از روح معنوی به اضطراب ها نمی کشاند. به گفته مولوی:

دیگران را تلخ می آید شراب عشق و ما

آن ز دست دوست می گیریم و شِکّر می شود

با توجه به نکته ی فوق است که بزرگان می فرمایند اگر منظر و مطلوب تمدنی، عالم ماده شد، سراسر آن جامعه و تمدن گرفتار تضاد و تقابل و اضطراب می شود و هرچه ارتباط چنین جامعه ای با عالم غیب ضعیف تر گردد، مقام معنوی و غیبی اولیه ی خود ر ا بیشتر از دست می دهد و از فطرت الهی خود دور می شود.

خصوصیت تمدن دینی

در حیات دنیایی دو اضطراب در صحنه است؛ یکی اضطرابِ به دست آوردن آنچه از دنیا ندارد، و دیگری اضطراب حفظ آنچه از دنیا به دست آورده است. و لذا انسان با واردشدن در این نوع زندگی، در