شبهات جدید صفحه 178

اقسام توحید

توحید یکی از اصول مسلم همه شرایع آسمانی است که دارای مراتب می باشد.

1. توحید ذاتی

توحید ذاتی دو تفسیر دارد.

الف. خداوند یکتا و بی همتا است و برای او مثل و مانندی تصور نمی توان کرد.

ب. ذات خداوند بسیط است و هیچ گونه کثرت و ترکیبی از اجزاء در آن راه ندارد. امیرمؤمنان علی علیه السّلام در بیان این دو معنا می فرماید: او یکتاست و برای او در میان موجودات مانندی نیست و او «احدّی المعنی» است یعنی نه در خارج و نه در وهم و نه در عقل برای او، جزء متصور نیست(1) و(2). سوره توحید که بیانگر عقیده مسلمانان دربارۀ توحید است، به هر دو مرحله اشاره دارد: به قسم نخست با آیه (وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ ). و به قسم دوم با آیه (قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ )(3).

2. توحید صفات ذاتی

ما به صفاتی در مورد حق تعالی اعتقاد داریم از قبیل قدرت، حیات، علم. اما سخن در توحید صفاتی بر وجود صفات نیست بلکه بحث در این است که صفات ذاتیه الهی با ذات الهی، عین یک دیگر هستند. به این معنی که مصداق ذات الهی و صفات او یکی است در مقابل کسانی (مانند اشاعره) که صفات الهی را اموری زائد بر ذات پنداشته اند(4). در قرآن کریم و در سوره توحید به توحید صفاتی اشاره شده است، (قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ ).

1- (1) شیخ صدوق، توحید، باب 3، حدیث 3، ص 84.
2- (2) ر. ک: سبحانی، جعفر، منشور عقاید امامیه، ص 39.
3- (3) همان و نیز ر. ک: منشور جاوید، ج 2، ص 232.
4- (4) مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، ص 136.