خطر مادی شدن دین صفحه 165

1- سوره ی بقره، آیه ی 249.

نشده است و درنتیجه به حوائجی که در پی ایجاد آن حوائج، اجتماع را تشکیل دادند، نمی رسند و پس از سرآمد فرصت هلاک می شوند.

جوامع غیر اصیل دو مشکل دارند، یکی نیستِ هست نما هستند، مثل بدن انسانی که تازه مرده است، دیگر این که امید به مددهای الهی و تجلی های وحدت بخش در آن ها نیست و به همین اندازه نباید امیدی به بقای حقیقی برای رسیدن به حوائج افراد در چنین اجتماعی داشت.

در فلسفه ثابت می شود که وحدت مساوق وجود است.(1) جمعی که عامل وحدت بخش حقیقی در بین خود ندارند به واقع به عنوان جمع، وجود واقعی ندارند، جمعشان وَهمی است و لذا از خیالی به خیالی می پرند و تماماً تحت عنوان جمع در خیالات زندگی می کنند، مثل جمعی که طرفدار تیمی در فوتبال هستند. این جمع را انگیزه های وَهمی حفظ و جمع می کند و لذا جمعیتی نیستند که هر کس در آن جمع بتواند در خدمت دیگری باشد بلکه برعکس، هرکس مزاحم حیات دیگری است، چنین اجتماعی بستر ربودن حیات افراد است. بر عکسِ جمع توحیدی که نظر به تمدن اسلامی دارد، ذات اجتماع در آن حالت وسیله ی حفظ افراد و حیات برتر افراد است، در همین رابطه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «یَدُ اللهِ مَعَ الجِمَاعَه»(2) دست خدا همراه جماعت است. معلوم است که جماعت مورد نظر حضرت، جمع توحیدی است همچنان که می فرمایند: «فَاِنَّ الْبَرَکَهَ مَعَ