- سخن ناشر 1
- مقدمه مؤلف 3
- 1- واژه آندلس 5
- اشاره 5
- محدوده جغرافیایی 7
- شهرهای اسلامی در آندلس 9
- اشبیلیّه 11
- قرطبه 13
- استجه 14
- قرمونه 14
- طلیطله 15
- بلنسیه 16
- مرسیه 18
- سرقسطه 19
- تُطیلَه 20
- طرّکونه 21
- طرطوشه 21
- لارده 21
- قسطلونه 22
- دانیه 23
- ألش 24
- لَقَنْتْ 24
- اوریوله 24
- قرطاجنه 25
- غرناطه 26
- وادی آش 27
- جیّان 27
- بیّاسه و ابدّه 28
- مالَقَه 29
- ارشدونه 29
- لورقه و بسطه 29
- حصن جبل فاره 30
- مَربَّله 30
- المُنَکَّب 30
- رُنْده 31
- المَریَّه (مرآه البحر) 31
- جبل الطارق 32
- طریف 32
- الجزیره الخضراء یا جزیره ام حکیم 32
- شریش 33
- بنبلونه 34
- بُرْغُشْ 34
- بلد الولید 35
- شقوبیه 35
- وادی الحجاره (مدینه الفرج) 35
- مجریط (مادرید) 35
- لیون 36
- شنت یاقب (شنت یاقو) 36
- أوقییدو 37
- کوادنجا 37
- سمّوره 37
- بطلیوس 38
- لبله (لبله الحمراء) 38
- مارده 38
- شلب 39
- شنتمرّیه یا فارو 39
- یابره 40
- باجه 40
- اشبونه 40
- شنترین 41
- شِنْتَره 41
- جزایر آندلسی مدیترانه 42
- برشلونه (بارسلون) 42
- نگاهی اجمالی به تاریخ اسپانیا پیش از فتح 44
- انحطاط گوت ها 46
- اشاره 51
- موسی بن نصیر 51
- 2- ورود اعراب به آندلس 51
- دوره والیان اموی آندلس- (92ه.- 138ه/711م-756م) 55
- تشنج در انتخاب والیان آندلس 59
- لشگر یزید در آندلس 61
- ابوالخطّار و اتحاد موقت اعراب 63
- چکیده 65
- نتایج «فتح آندلس» 66
- پرسش 67
- منابع، برای مطالعه بیشتر 68
- 3- سیاست امویان در آندلس 70
- اشاره 70
- صمیل زمینه ساز استقرار امویان در آندلس 73
- عبدالرحمن اموی از شام تا آندلس 77
- چکیده حوادث دوره والیان آندلس 80
- نتایج دوره والیان در آندلس 82
- سؤالات دوره والیان 83
- منابع بیشتر دوره ولاه 84
- 4- عبدالرحمن و انحصار قدرت 85
- 5- شورش های دوره عبدالرحمن اول 90
- اشاره 90
- تصفیه خونین اعراب اشبیلیّه 91
- اشاره 94
- 6- عملیات نظامی در شمال آندلس 94
- دولت عباسی شارلمانی و امویان آندلس 95
- بحران جانشینی 99
- 7- هشام بن عبدالرحمن الرضا 99
- اشاره 99
- سومین عادل بنی امیه!! 101
- صوائف زمان هشام 101
- 8- حَکَم بن هشام (حَکَمِ اوّل) 103
- اشاره 103
- تصفیه خونین طلیطله- (واقعه حفره) 104
- حَکَم ربضی 105
- غزوات خارجی حکم 107
- اوج خلافت اموی 109
- 9- عبدالرحمن بن حکم بن هشام (الاوسط ) 109
- شورش های ثغر الاوسط 110
- غزوات خارجی عبدالرحمن اوسط (صوائف) 112
- 10- محمد بن عبدالرحمن 116
- اشاره 116
- شورش ابن مروان جلیقی 118
- شورش ابن حفصون 120
- 11- خلافت منذر بن محمد 123
- شیوع اضطراب آندلس 125
- 12- خلافت عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن بن حکم 125
- اشاره 125
- اشاره 131
- شیوع نفاق و فتنه در آندلس 131
- 13- خلافت عبدالرحمن بن محمد (الناصرلدین اللّه) 131
- جنگ های الناصر 132
- غزوه پنپلونه 135
- ناصر و ادریسیان 137
- 14- روابط خارجی دولت امویان آندلس 139
- الف) مناسبات با دولت های اروپایی و شمال آندلس 139
- ب) روابط دولت اموی با بیزانس 142
- ج) روابط دولت اموی آندلس با فاطمیان 143
- 15- حَکَم بن عبدالرحمن (المستنصربالله) 146
- اشاره 146
- حَکَم و سلطه امویان بر مغرب اقصی 148
- منصور 151
- اشاره 151
- 16- هشام بن حکم و آغاز انحطاط دولت اموی 151
- دولت بنی عامر 154
- 17- محمد بن هشام بن عبدالجبار 158
- اشاره 162
- 18- آشوب بربرها (الفتنه البربریه) 162
- بازگشت مهدی به خلافت 163
- خلافت دوم هشام (المؤید) بن حکم بن عبدالرحمن 164
- دومین دوره حکومت سلیمان بن حکم 165
- 19- فروپاشی دولت اموی 167
- اشاره 167
- مرتضی مروانی 168
- اشاره 172
- 20- فرهنگ و تمدن اسلامی در دوره امویان 172
- سازمان دولت 175
- تأسیسات در دوره اموی در آندلس 176
- علوم و معارف در آندلس 178
- استمرار علوم و معارف اسلامی در دوره ملوک الطوایف 196
- چکیده دوره امویان آندلس (138-422ه) 198
- پرسش 203
- نتایج «دوره حکومت امویان در آندلس» 203
- منابع، برای مطالعه بیشتر 205
- 21- ملوک الطوایف؛جنگ احزاب 207
- اشاره 207
- دولت بنی حمود 209
- دولت علی بن حمود در قرطبه 210
- یحیی بن علی بن حمود 211
- بازگشت امویان 212
- ادریس بن علی بن حمود و سقوط بنی حمود 214
- دولت بنی جهور در قرطبه- (422-462ه) 215
- سقوط بنی جهور 216
- اشاره 218
- 22- بزرگ ملوک الطوایف؛ بنوعبّاد 218
- جانشینان ابن عبّاد 220
- دولت بنی هود در سرقسطه (481-504ه) 221
- سلیمان بن هود 222
- دولت بنی افطس، بنو مسلمه (413-478ه) 224
- دولت بربری غرناطه (403-483ه) در جنوب آندلس 225
- دولت بنی ذوالنون در طلیطله (400- 478ه) در ثغر اوسط 226
- دولت بنی رزین (403-497ه) 227
- چکیده دوره اول ملوک الطوایف در آندلس 228
- نتایج دوره اول ملوک الطوایف در آندلس 230
- پرسش 231
- منابع، برای مطالعه بیشتر 232
- 23- مرابطین 233
- اشاره 233
- سقوط طلیطله 234
- استمداد ملوک الطوایف از مرابطین 236
- نبرد زلاّقه 238
- پایان دوره اول ملوک الطوایف 240
- جنگ اقلیش 243
- شورش مریدین 245
- شورش قرطبه 246
- دوره دوّم ملوک الطوایف 247
- چکیده دوره مرابطین در آندلس 248
- نتایج دوره حکومت مرابطین در آندلس 250
- پرسش 251
- منابع، برای مطالعه بیشتر 252
- 24- موحدین و استمرار وحدت سیاسی مغرب و آندلس 253
- اشاره 253
- پیروزی الْارک و شکست العِقاب 256
- آغاز دوره سوم ملوک الطوایف آندلس 258
- چکیده دولت موحدین در آندلس 261
- نتایج حکومت موحدین در آندلس 263
- پرسش 264
- منابع، برای مطالعه بیشتر 265
- اشاره 266
- 25- علوم، فرهنگ و تمدن اسلامی 266
- 1- علوم دینی 266
- 2- فلسفه و کلام 267
- 3- تصوف 269
- 4- ادبیات 270
- 5- تاریخ و جغرافیا 271
- هنر خوش نویسی 272
- نتایج عصر مرابطین و موحدین 273
- چکیده علوم، فرهنگ و تمدن اسلامی در عصر مرابطین و موحدین 273
- پرسش 274
- منابع، برای مطالعه بیشتر 275
- 26- آخرین دوره حکومت مسلمین در آندلس 277
- دولت بنی نصر در غرناطه 277
- بنی الاحمر و هجوم دولت های مسیحی 278
- محمد فقیه و جهاد با قشتاله 280
- انحطاط دولت غرناطه 283
- الایسر 286
- سقوط غرناطه 287
- چکیده دولت بنی نصر در غرناطه636-897ه./1238-1492م. 289
- نتایج حکومت غرناطه در آندلس 291
- پرسش 292
- اشاره 293
- 27- فرهنگ و تمدن اسلامی در دوره بنی احمر 293
- معارف اسلامی 294
- نتایج 297
- پرسش 297
- چکیده فرهنگ و تمدن در دوره بنی احمر (آخرین ایام آندلس) 297
- منابع، برای مطالعه بیشتر 298
- 28- علل سقوط آندلس 299
- اشاره 299
- الف) علل اصلی سقوط آندلس 302
- مراحل جنگ های صلیبی بر مبنای باز پس گیری آندلس 324
- ب) سقوط نهایی آندلس 324
- بازپس گیری آندلس 325
- پس از باز پس گیری 334
- منابع، برای مطالعه بیشتر 338
- 29- تاریخ تشیع در آندلس 339
- اشاره 341
- 30- سقوط خلافت در قرطبه و ظهور دولت بنی حمود، 341
- علی بن حمود 343
- علی بن حمود، خلیفه حاکم قرطبه 345
- قاسم بن حمود 346
- پایان سرگذشت قاسم بن حمود 348
- بازگشت دوباره قاسم به قرطبه 348
- المستکفی بالله 349
- خلافت المستظهر 349
- ابن شهید و ابن حزم در دربار بنی حمود 350
- ادریس اوّل 351
- حسن بن یحیی حمودی و یحیی بن ادریس 354
- ادریس دوّم 355
- محمّد اوّل 357
- محمد بن قاسم 358
- خلافت دوباره ادریس دوّم 359
- ادریس سوّم 359
- محمّد دوّم 360
- محمّد بن قاسم بن حمود 360
- قاسم بن محمد حمودی 362
- ضمائم 365
- تصاویر 374
- اشاره 391
- فهرست منابع 391
- مجلات 393
- منابع لاتین 393
13- خلافت عبدالرحمن بن محمد (الناصرلدین اللّه)
اشاره
(300-350ه)
شیوع نفاق و فتنه در آندلس
ناصر، هنگام قتل پدرش، بیست و یک روز داشت (1) او از کنیز مسیحی به نام ماریا مزنه متولد شد؛ قرطبه در این هنگام، در اختیار عموها و بزرگان اموی بود و رجال دربار، تمام همّت خود را صرف تربیت این کودک نمودند؛ ناصر، نخستین کسی بود که به القاب سلطانی (امیرالمؤمنین و...) ملقب شد. (2)
هم زمان با دوره حکومت او، «دولت عباسی» به اوج شکوه رسیده و دولت «دیلم» و «ترک» پدیدار شده بودند؛ (3) از زمان عبدالرحمن اول تا زمان عبدالرحمن سوم (ناصر)، هفت امیر «بنی امیه»، حکومت کردند و عبدالرحمن، هشتمین آنها بود و از «بنی عباس» نیز بیست و دو تن حکومت کرده بودند. (4)
نقطه قوت خلافت ناصر این بود که همه خاندان حکومتی به راحتی با او بیعت
1- (1) . ابن عذاری مراکشی، البیان المغرب، ج2، ص157، 156.
2- (2) . امویان تا سال 316ه. خود را امیر می نامیدند؛ ناصر به تقلید از فاطمیان و عباسیان در روز جمعه اول ذی الحجه سال 316ه. در جامع قرطبه خود را در حضور فقها و... خلیفه نامید؛ ر.ک: مقرّی تلمسانی، نفح الطیب، ج1، ص353.
3- (3) . به ضمائم، ضمیمه شماره 1 مراجعه شود.
4- (4) . ابن عذاری مراکشی، البیان المغرب، ج2، ص158.