تاریخ تحلیلی آندلس صفحه 168

از جمله قدرت طلبان آندلس که از این موقعیت به خوبی استفاده کرد، ابن عباد بود که به دروغ ادعا کرد خلیفه (هشام المؤید) نزد او مخفی شده است؛ ابن خطیب این کار ابن عباد را از عجایب روزگار شمرده است؛ (1) با تدبیر ابن عباد در اکثر بلاد آندلس، خطبه به نام خلیفه اموی (هشام المؤید) خوانده شد؛ ابن عباد به این شکل، قدرت خلافت اموی را به خانواده خود منتقل ساخت و در اشبیلیّه حکومت مستقلی به پا کرد که قدرت آن تا چند نسل در فرزندان او باقی ماند.

آن چه ابن خطیب از زبان منجمین آورده، حاکی از اوضاع ناپایدار قدرت در اواخر دولت امویان است. او می نویسد:

اهل تنجیم از آغاز این فتنه از «قرانی شنیع» در سال 397ه. در «برج سنبله» خبر داده و هشدار داده اند که: «سرانجام فتنه در آندلس به فروپاشی «امویان» و تقسیم قدرت منجر خواهد شد»؛ من پیشگویی این منجمان را بررسی کرده ام و از قضا، همان طور که آنها گفته بودند از قوه به فعل درآمده است: پنج دولت که هرکدام دوبار به قدرت رسیدند بر مردم حکومت کردند: محمد بن هشام و سپس هشام بن حکم، (صاحب الجماعه) و سپس سلیمان بن حکم (صاحب البرابره) و بعد دو تن از امرای بنی حمود (قاسم و برادرزاده او یحیی بن علی بن حمود). (2)

مرتضی مروانی

در آغاز حکومت «بنی حمود» در قرطبه به نظر می رسید کار «امویان» به پایان رسیده است؛ دشمنان سرسخت بربرها که در شرق آندلس مستقر شده بودند، به دنبال یک مروانی بودند تا به بهانه برپایی خلافت امویان، قدرت را در قرطبه از چنگ بربرها خارج کنند.

در فاصله سال های 400 تا 422ه. که شورای بزرگان قرطبه به اخراج «بنی امیه» از قرطبه رأی داد، چند تن از نوادگان خلفای پیشین بنی امیه در قرطبه، قدرت را به دست گرفتند و کوشیدند تا بر کاخ ویرانِ خلافت «بنی امیه» خانه حکومت خود را بنا کنند. (3)

1- (1) . ابن خطیب، اعمال الاعلام، ص120.
2- (2) . همان، ص127.
3- (3) . ابن عذاری، گزارش این مرحله پایانی امویان را با ذکر جزئیات (از مرتضی تا امیه عبدالرحمن) آورده است؛ ر.ک: ابن عذاری مراکشی، البیان المغرب، ج3، ص135-152.