تاریخ تحلیلی آندلس صفحه 362

قلبی شکسته، به جزیره برگشت و چند روز بعد، از شدت ناراحتی ناشی از شکست، بعد از یک سال و هشت ماه حکومت، در سال 440ه/هجدهم حزیران 1049م درگذشت و به روایتِ مورخی عرب، نسل انبوهی از او به جا ماند.

قاسم بن محمد حمودی

مردم جزیره، پس از مرگ محمد، پسر او (قاسم بن محمد بن قاسم) را به خلافت برگزیده و جانشین پدر ساختند. او لقب شرافتی «الواثق باللّه» گرفت. حکومت او با آرامش سپری شد، تا این که امیرِ «بنی عبّاد» امارت او در جزیره کوچک خضرا را به مملکت خود ملحق ساخت و قاسم با نیروهای اندکی که به دویست تن نمی رسید در برابر تجاوزات معتضدبن عبّاد مقاومت کرد؛ هم زمان، معتضد، سپاهی مجهز و ناوگانی مسلح، در مقابل جزیره مستقر نمود و آن جا را از خشکی و دریا محاصره کرد. قاسم از سوّاجات برغواطی که به نام «حمودیان» در سبته حکومت می کرد، کمک خواست؛ اما او هیچ کمکی به قاسم نکرد و درخواست او را بی پاسخ گذاشت و قاسم سرانجام به علت کمبود آذوقه، مجبور به تسلیم شده، شهر را به وزیر معتضد (عبدالله بن سلام) که فرمانده سپاه اشبیلیه بود و جزیره را در محاصره داشت، تسلیم نمود و همراه با خانواده و نزدیکان و مریدان دربارش جزیره را در یکی از روزهای سال 446ه/نیسان 1054م با یک کشتی که فرمانده سپاه فاتح در اختیار او قرار داده بود، به امید یافتن پناهگاهی نزد سوّاجات به سمت سبته حرکت کرد؛ اما در بین راه به نادرستی نیّت خود در مورد او پی برد و فهمید که سوّاجات هرگز از او استقبال نمی کند؛ بنابراین مسیر خود را تغییر داد و با همراهان خود به المریه رفت و مورد استقبال حاکم آن جا (معتصم بن صمادح) قرار گرفت و تا پایان عمر خود در آن جا ماند.

با سه سال تفاوت، «حمودیان» قدرت خود را در نیمه قرن یازدهم میلادی در جزیره ایبری برای همیشه از دست دادند و اعضای این خانواده، بعد از سقوطِ دولت خود، به مغرب که اجداد آنها از آن جا آمده بودند و نقش مهمی در تاریخ اسپانیای اسلامی داشته اند، مهاجرت کردند.