تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 100

در شورش میسره شرکت کرد و رهبری شورش در طنجه را به عهده،گرفت.

عقاید صفریه با تلاش ابوالقاسم سمکوبن واسول (1)در سودانی های مقیم جنوب صحرا نیز انتشار یافت؛چون قوافل تجاری،بین بلاد مغرب و سودان از وادی«تافیلالت»رد می شدند که ابوالقاسم در حال تبلیغ مذهب صفری در آن جا بود.انتشار مذهب صفری در بین سیاهان سودان،به حدّی بود که بعد از برپایی دولت صفری در سجلماسه در 140 ه نخستین امام خود(عیسی بن یزید الاسود)را از بین سیاهان انتخاب کردند. (2)چگونگی انتشار سریع و وسیع مذهب صفریه در افریقیّه از جمله مسائلی است که مورد توجه ابن خلدون قرار گرفته است. (3)

ب)دوره شورش علنی خوارج صُفریه

در زمان عبیدالله بن حَبْحاب،در سال های 117121 ه آتشفشان شورش خوارج،فوران کرد؛خصومت های قبیله ای قیسی-یمنی،بین اعراب و ستم اقتصادی،سیاسی و اجتماعی و الی عرب،عمربن عبدالله مرادی که از سوی عبیدالله بن حبحاب،والی طنجه بود،آتش شورش بربر را برافروخت؛این و الی،رفتار بسیار بدی در طَنجه با بربرها داشت؛بربر را«فیء»مسلمین دانست و می خواست بربرهای مسلمان را تخمیس کند؛ (4)چنان که رقیق قیروانی آن را زمینه نخستین فتنه بربر در دوران اسلامی در افریقیّه شمرده است. (5)

اسماعیل،پسر عبیدالله بن حبحاب نیز در ولایت«سوس اقصی»،نسبت به بربرها ستم پیشه کرد؛عبیدالله بن حبحاب،حبیب بن ابی عبید را مأمور عملیات جنگی گسترده ای در سراسر مغرب کرد؛این حمله،انبو هی از غنایم و شمار زیادی اسیر به دنبال داشت و رعب و وحشت را بر افریقیّه حاکم ساخت؛عبیدالله بن حبحاب،گرو هی از بربرها را در

1- (1) .ابن خلدون،العبر،ج6،ص268.
2- (2) .الخوارج فی المغرب الاسلامی،ص41؛البکری،المغرب،ص149.
3- (3) .ابن خلدون،العبر،ج6،ص268،267.
4- (4) .ابن اثیر،الکامل فی التاریخ،ج4،ص416؛ابن خلدون،العبر،ج6،ص221.
5- (5) .رقیق قیروانی،تاریخ افریقیه و المغرب،ص73.