تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 108

مغرب،از جمله انتخاب و الیان با کفایت چون:ابن اشعث،اغلب بن سالم،عمربن حفص و یزیدبن حاتم،باعث از بین رفتن نفوذ خوارج در قیروان و روی کار آمدن خانواده«بنی مهلب»در افریقیّه شد؛خوارج صفریه و اباضیه از نواحی شهری مغربِ ادنی دور شدند و به مناطق صحرایی و ارتفاعات دور مغرب اقصی و اوسط پناه بردند:خوارج صفریه در مناطق جنوبی مغرب اقصی و خوارج اباضی در مناطق محدودی از مغرب اوسط ساکن شدند؛بدین ترتیب تحرکات خوارج از حالت شورش به حالت ثبات درآمد و به تشکیل دولت انجامید؛تشکیل دولت خارجی در مغرب،تحقق اهدافی بود که در شرق جهان اسلام سرکوب شده بود و مبارزات خوارج،بعد از نیم قرن به ثمره مطلوب خود رسید؛از این رو،پیروزی خوارج و تشکیل دولت خارجی،نشانه حاکمیت روح قوم گرایی و استقلال طلبی بربر در برابر عرب بود و آثار اقتصادی،سیاسی؛اجتماعی بسیاری را به همراه داشت.

تأسیس دولت بنی مدرار(بنی واسول) -صفریه(208266 ه /823 977 م)

-1

خوارج صفریه در تأسیس دولت(141ه)و آغاز شورش(121ه)مقدم بودند؛برخی از محققین،از دولت آنها با عنوان«دولتک»نام برده اند. (2)دولت محلی سجلماسه،هنگامی که کارگزاران خلافت در مغرب،مشغول ولایت های غربی و جنوبی بودند،توسط صفریه در وادی ملویه تأسیس شد؛ (3)اقلیم تافیلالت در دورترین نقطه صحرا که دور از مغرب و دور از عمران در سمت جنوب و غرب بود و نیز،راه ورود به آن دشوار و از لحاظ طبیعی خودبه خود از دشمن محفوظ بود؛مورد انتخاب بربر«مکناسه»از گروه بربرهای«بُتر»قرار گرفت؛دولت«بنی مدرار»تنها از بربرهای مکناسه شکل گرفت و بربر«زناته»و«نفوسه»در آن دخالتی نداشتند؛ (4)بربر«صنهاجه»،«زویله»و«زناته»و نیز سیاهان و«اهل ربضِ»آندلس در برپایی این دولت،کمک کردند؛از کلام«یعقوبی»استنباط می شود که عناصر

1- (1) .همان،ص267
2- (2) .اسماعیل،الخوارج فی المغرب الاسلامی،ص82؛ Biquet:OP.cit.P.47.Cautief:OP.cit.P.292
3- (3) .سلاوی،الاستقصاء،ج1،ص171.
4- (4) .اسماعیل،الخوارج فی المغرب الاسلامی،ص83.