تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 132

تأسیس کنند.خوارج صفریه دولت بنی مدرار را بنا کردند و خوارج اباضیه،دولت بنی رستم را در مغرب اوسط تأسیس کردند.عمران و آبادانی در سجلماسه و تاهرت مرهون فعالیت های سیاسی-اقتصادی خوارج در این نواحی است.خوارج اباضیه جزو اصیل ترین و ماندگارترین خوارج مغرب بودند.خوارج از آغاز پیدایش دشمنی ادریسیان و اغالبه وابستگان دولت عباسی را به همراه داشتند.پیش روی فاطمیان در متصرفات آنها نیز از دهه پایانی قرن سوم آغاز شد و طومار خوارج را در مغرب ادنی و اوسط درهم پیچید.

نتیجه دوره خوارج در مغرب

1.برخورد میان تسنن،تشیع و خوارج،آثار خود را در غرب جهان اسلام نشان داد و ظهور خوارج در افریقیّه،باعث تغییرات اساسی در تاریخ سیاسی،فرهنگ و تمدن افریقیّه گردید.

2.«دولت اباضی»عبدالرحمن بن رستم،نوع خاصی از سیستم حکومتی را که در رأس آن،«امام اباضیه»قرار داشت عرضه کرد.

3.دولت های خوارجِ مغربی،در گسترش فرهنگ اسلام و زبان عربی در غرب جهان اسلام سهمی به سزا دارند.

4.پدیده خوارج در غرب اسلامی،روندی غیر از خوارج در شرق را دنبال کرد و سرانجام شورش آنها به حکومتی با ثبات انجامید.

5.شر خوارج،به بهانه گسترش افکار خود در مغرب،از مرکز خلافت اسلامی کم شد.

6.پیش گویی حضرت علی علیه السّلام در مورد خوارج محقق شد؛محققین معاصر مغربی به این نکته توجه کرده اند.

7.قدرت اسلامی در غرب اسلامی،به دلیل ریشه دار شدنِ خوارج در آن جا،برای همیشه تقسیم شد.

8.خلأ قدرت و نظم اجتماعی در میان بربرها،باعث استقبال آنها از هرگونه حرکت تند علیه خلافت اسلامی گردید.

پرسش

1.علل پیدایش پدیده«خوارج»در جامعه اسلامی صدر اسلام چه بود؟