تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 153

6-فرهنگ و تمدن اسلامی در دوره اغلبی

اشاره

عصر دولت اغلبی را که صد سال به درازا کشید،باید نخستین دوره شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی در افریقیّه دانست؛«اغلبیان»،دربارِ باشکو هی داشتند و در کاخ های متعددی که بنا کردند،امور افریقیّه را دور از چشم عموم مردم اداره می کردند؛منابع متعدد،گزارش های مفصلی از اوضاع کاخ های امرای اغلبی،عیّاشی و می گُساری آنها نقل کرده اند. (1)

اغلبیان،امور کشور را از طریق شخصیت های برجسته اداره می کردند و آنها را«وزیر»می نامیدند. (2)جانشین امیرِ اغلبی،«بدیل»نام داشت. (3)منصب وزارت،سال ها در خاندان«بنی حُمید»امری موروثی بود؛ (4)«حاجب»،امور کاخ امرای اغلبی را به عهده داشت؛نصربن صَمْصَامَه،از جمله حاجبانِ مشهور دوره اغلبی بود؛ (5)امور شهر نیز به دست«عمّال»که از سوی امیر اغلبی و از بین اعضای خانواده او تعیین می شدند،اداره می شد. (6)

دواوینِ خراج،سکه،برید،جند،خاتم،کشف و دارالطراز از جمله دواوین مطرح در دولت اغلبی بود (7)و مرکز آن در کنار جامع قیروان قرار داشت؛دیوان خراج،از مهم ترین

1- (1) .ابن عذاری مراکشی،البیان المغرب،ج1،ص143؛ابن خلدون،العبر،ج4،ص263.
2- (2) .عبدالوهاب،بساط العقیق،ص47.
3- (3) .همان.
4- (4) .مخلوف،شجره النور الزکیه،ج2،ص119.
5- (5) .ابن عذاری مراکشی،البیان المغرب،ج1،ص121،120؛اسماعیل عبدالرزاق،الاغالبه،ص77.
6- (6) .طالبی،الدوله الاغلبیه،ص165.
7- (7) .همان،ص783؛اسماعیل عبدالرزاق،الاغالبه،ص76،75.