تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 159

منتقل گردید؛ (1)بیشترین منابع اصلی این کتاب ایرانی است و حجم قابل توجهی از واژه های آن فارسی هستند.

در زمینه جغرافیا، (2)تاریخ (3)در علم هیئت و نجوم و احکام نجوم، (4)در ادبیات، (5)نحو، (6)شعر، (7)علوم قرآنی (8)و حدیث (9)(هم زمان با گسترش زبان عربی در افریقیّه)،عصر اغلبی با رونق فوق العاده این علوم مواجه شد؛فلسفه و کلام در افریقیه دوره اغلبی،با وجود تعصب فقهای مالکی،رواج داشت و حتی مکتب ترکیبی خاصی در قیروان،آمیخته از پزشکی و فلسفه،به وجود آمد؛ (10)اسحق بن عمران (11)از جمله بنیان گذاران این شیوه بود؛دوره اغلبی مرحله ای اساسی در شکل گیری کلام متعصب تسنن در افریقیه و مغرب بود.که با حجم انبو هی از جدل همراه است.ابن فرّاء(سلیمان بن حفص) (12)(269ه)،و نیز،ابوبکر قموّدی(300ه)مشهور به فیلسوف، (13)از جمله متکلمان معروف دوره اغلبی بودند که آثاری از آنها به جا مانده است.

چکیده دولت اغلبی در افریقیّه

استقلال دولت اغلبی،آخرین تلاش خلافت عباسی جهت حفظ مغرب از سقوط کامل

1- (1) .عکاوی،الموجز فی التاریخ الطب عند العرب،ص256.
2- (2) .المالکی،ریاض النفوس،ج1،ص381.
3- (3) .سراج،الحلل السندسیه فی الاخبار التونسیه،ج1،ص742،737؛الدیباج المذهب،ج1،ص217؛ابن عذاری مراکشی،البیان المغرب،ج1،ص139،129،108؛معجم مؤلفین التونسیین،ج5،ص127،126،ج359،3.
4- (4) .عبدالوهاب،العمر،ج1،ص39،38؛عبدالوهاب،ورقات،ج1،ص254،252.
5- (5) .عبدالوهاب،ورقات،ج1،ص95
6- (6) .سیوطی،بغیه الوعاه،ج1،ص586.
7- (7) .عنوان الاریب،ج1،ص83،82؛عبدالوهاب،العمر،ج1،ص635،634.
8- (8) .عبدالوهاب،العمر،ج1،ص105،95.
9- (9) .تراجم مؤلفین التونسیین،ج4،ص96؛سراج،الحلل السندسیه فی اخبار التونسیه،ج1،ص747،743.
10- (10) .العمر،ج1،ص38؛ورقات،ج1،ص28،27.
11- (11) .عبدالوهاب،ورقات،ج1،ص234.
12- (12) .محفوظ،تراجم المؤلفین التونسیین،ج5،ص246؛ابن اثیر،الکامل فی التاریخ،ج6،ص330.
13- (13) .ابن عذاری مراکشی،البیان المغرب،ج1،ص159،151.