تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 195

به«عدوه القرویین»رفت و«جامع شرفا»را در آن جا ساخت (1)و به مردم دستور داد تا در اطراف آن،خانه سازی کنند.گرو هی نیز از عراق به آن منطقه مهاجرت کرده و ساکن شدند. (2)به علت استقرار اعرابِ مهاجر از قیروان و آندلس،بعد از حادثه ربض،شهر فاس به دو منطقه«عدوه القرویین»و«عدوه الاندلیسیین»تقسیم شد. (3)چهار هزار و هشتصد تن از (4)اعراب بعد از واقعه ربض در 202 ه به این شهر هجرت کردند؛نهری،شهر فاس را به دو نیمه تقسیم می کرد و دو بخش شهر،با پل به هم وصل می شدند؛این پل به«قنطره بین المدن»معروف بود. (5)هم چنین در خیابان ها و اماکن شهر،رودخانه های متعددی جریان داشت. (6)

فرهنگ و تمدن اسلامی در مغرب دوره ادریسی

در دوره ادریسی،اقتصادِ مغربِ اقصی،شکوفا گردید و فاس،در ملتقای روابط گسترده تجاری دولت های اسلامی با اروپا قرار گرفت و تأسیسات عمرانی،خانه ها،جوامع و مراکز عمرانی متعددی در آن ساخته شد؛بدین سان،فاس،پایتخت«ادریسیان»و مرکز تمدن و فرهنگ اسلامی،با چند مرکز علمی و فرهنگی،مانند مسجد قرویین،جامع اشراف (7)و تعداد قابل توجهی کاخ و...در زمره شهرهای با شکوه قرار داشت.ابن حوقل با نگاه مثبت به ادریسیان وصف خوبی از آبادانی فاس و تلمسان و سایر شهرهای دوره ادریسی دارد و آمار اجمالی از صنعت،کشاورزی،دوره ادریسی ارائه نموده است. (8)

حضور ادریسی ها در«تلمسان»،این شهر را با بهبود وضعیت اقتصادی روبه رو

1- (1) .ابن ابی زرع فاسی،الانیس المطرب بروض القرطاس،ص38.
2- (2) .همان،ص39.
3- (3) .سلاوی،الاستقصاء،ج2،ص35.
4- (4) .بن عبدالله،فاس منبع الاشعاع،ج2،ص788.
5- (5) .تازی،جامع القرویین،ص197.
6- (6) .سلاوی،الاستقصاء،ج2،ص36.
7- (7) .جامع شرفا،به وسیله ادریس دوم به سال 193 ه در محله قرویین بنا شد و ضریح ادریس در آن است و تاکنون زیارتگاه است.
8- (8) .ابن حوقل،صوره الارض،ص90 87.