تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 254

نیز انجام شد.معز،برای سرکوب«بنی حماد»به گرو هی از اعراب«بنی ریاح»متوسل شد؛مونس بن یحیای ریاحی از جمله این اعراب بود که معز با او در مورد به کارگیری عرب بنی ریاح،در سپاه خود مشورت کرد. (1)مونس گفت:چنین نکن،عرب بنی ریاح اطاعت پذیر نیستند. (2)در عید قربان سال 442 ه عرب«بنی هلال»(ریاح،زغبه،اثبج)به لشکر سلطان حمله کرد،گرو هی کثیر از بردگان سلطان که جلوی سپاه بودند،کشته شدند و شکست سختی به«صنهاجه»وارد ساختند و ناگزیر صنهاجه و«بنومناد»از مقابل اعراب گریخته،و اعراب با ورود به لشکر سلطان معز،اموال و خانه های آنها را غارت کردند. (3)غنایم اعراب در این تهاجم،پانزده هزار شتر،ده هزار چادر و لباس و...بود.تلفات حمله اعراب را ابن عذاری هشتاد هزار سوار از سپاه معز و حدود همین مقدار پیاده نظام نوشته است. (4)هجوم اعراب به افریقیّه،فروپاشی دولت زیری و تقسیم بلاد تونس را به دنبال داشت و در نتیجه،دولت های کوچک محلی مانند«بنی خراسان»بربر در تونس (5)و«ابن الرند»در قفصه و«ابن الورد»عرب در بنزرت پدید آمدند.بدین ترتیب افریقیّه تا ظهور دولت موحّدین،دو دولت«بنی حماد»(بجایه)و«بنی زیری»(تونس)را تجربه کرد. (6)

اعراب در هفدهم ذی الحجه سال 446 ه به نزدیک قیروان رسیدند و«صنهاجه»در جنگ«حیدران» (7)از آنان شکست خوردند. (8)در پی این رویداد،اعراب قیروان را غارت و مردم را به اسارت گرفته و در مقابلِ فدیه آزاد می کردند؛تعداد اعرابی را که از شرق به افریقیّه آمدند،هفت هزار تن نوشته اند. (9)در 446 ه سلطان عرب(مونس بن یحیی)باجه را

1- (1) .ابن خلدون،العبر،ج6،ص15،14.
2- (2) .زیریان،عرب بنو ریاح و زغبه را راندند و این از جمله موارد استفاده از آنها بود؛ر،ک:روجی ادریس،الدوله الصنهاجیه،ج1،ص294.
3- (3) .ابن اثیر،الکامل فی التاریخ،ج8،ص296.
4- (4) .ابن عذاری مراکشی،البیان المغرب،ج1،ص290.
5- (5) .بروتشویک،تاریخ افریقیّه فی عهد الحفصی،ج1،ص31.
6- (6) .همان،ص34؛ابن اثیر،الکامل فی التاریخ،ج8،ص297.
7- (7) .این نبرد به جنگ حیدران معروف شد.
8- (8) .ابن عذاری مراکشی،البیان المغرب،ج1،ص 292.
9- (9) .همان،ص293.