تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 275

سوار و پانصد هزار پیاده در هفتاد روز خود را به تونس رساند و با تصرف تونس (1)در چهارشنبه دوازدهم رجب 554 ه/سی ام جولای 1159 م به مهدیّه رفت و بعد از شش ماه محاصره آن را آزاد کرد. (2)

فرهنگ و تمدن اسلامی در افریقیه دوره زیریان و بنی حماد

قیروان

قیروان،در دوره«بنی زیری»پایتخت سیاسی،اقتصادی و فرهنگی افریقیّه بود.این شهر در دوره زیریان دارای چهارده دروازه و دیواری دو جداره به موازات هم به فاصله نصف میل بود. (3)هفت دژ نظامی حفاظت شهر را به عهده داشتند. (4)وجود چندین مقبره بزرگ و جامع عظیم و حدود سی مسجد آباد (5)حاکی از رونق زندگی شهری در قیروانِ دوره زیری است.قصرهای متعدد حکومتی در مرکز دارالاماره(قصر الفتح،قصر الحمص،قصر الماء،دارالضیافه سلطنتی و...)از جمله بناهای معروف دوره زیری هستند؛هم چنین چندین خیابان بزرگ و بازارهای متعدد در شهر قیروان وجود داشت:خیابان اصلی السماط،خیابان ابن المعتب بازار بزرگ قیروان (6)و بازارهای اطراف آن (7)سوق العبر(البرکه)،سوق الدجاج،سوق الغَزل،سوق الخّرازین،سوق السماعیل،سوق الکعک،سوق الجواهرییّن،سوق الصّیارفه،سوق الضرب،سوق البزازین،سوق السراجین،سوق الرهادنه،سوق الجرّارین،سوق العطّارین،سوق الطعام،سوق الزجاجین؛چهل و هشت حمام عمومی و ده ها حومه آباد،در اطراف شهر،پانزده آبگیر و حوض بزرگ (8)جهت تأمین آب

1- (1) .تیجانی،الرحله التیجانیه،ص 346.
2- (2) .سراج،الحلل السندسیه فی الاخبار التونسیه،ج1،ص251.
3- (3) .بکری،المغرب،ص25.
4- (4) .همان،ص144.
5- (5) .روجی ادریس،الدوله الصنهاجیه،ج2،ص 18،17،11،10.
6- (6) .همان،ص21؛المالکی،ریاض النفوس،ص46،44؛عبدالوهاب،بساط العقیق،ص10،6،5.
7- (7) .همان،ص17.
8- (8) .همان،ص24؛بکری،المغرب،ص26،25؛المالکی،ریاض النفوس،ص86.