تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 437

در علوم و معارف دوره حفصی،«طب»در رأس دانش هایی بود که دستاوردهای نمایانی عرضه کرد.از طبیب ابن آندراس با عنوان«ابن سینای دوّم»یاد کرده اند.صقلی طبیب و گیاه شناس،کار بزرگی در عرصه«طب بالینی»در تشخیص بیماری«سل»انجام داد. (1)علم حساب آخرین مراحل تکامل خود را به وسیله مهاجر اندلسی قلصادی در تونس به انجام رساند و محققان کار وی را در حساب،حلقه پیش از پاسکال و نیوتن دانسته اند.

تصوّف در دوره حفصی در سراسر افریقیه گسترش یافت؛بنای زوایا و رباطها که سنتی معهود در معماری افریقیه بود،با شدّت بیشتری به وسیله امرای حفصی دنبال شد.تاریخ نویسان امیر ابوزکریا(بنیان گذار دولت حفصی)را از جمله متصوّفه نام برده اند.در این دوران فرقه«شاذلیه»از بزرگ ترین فرقه های تصوف مدیترانه غربی و شرقی،در تونسِ دوره حفصی پدید آمد و در سراسر مدیترانه پراکنده شد.

در علم جغرافیا و تاریخ نگاری،آثاری اساسی و کلاسیک پدید آمد.از جمله«تاریخ نگاری قرن هشتم غرب اسلامی»که در افریقیه متولد شد. (2)

ابن خلدون با ابداع علم عمران،باب جدیدی در تاریخ تفکّر اجتماعی گشود؛ (3)چنانکه به گفته محققان،تنها وجود ابن خلدون برای افتخار تمدن اسلامی کافی است.

در این دوره،در هنر موسیقی نیز،موسیقی سبک اندلسی-افریقیه،با ورود و استقرار مهاجران اندلسی در شهرهای افریقیه رواج یافت.

بنی عبدالواد(1236 م/633 ه 1550 م/962ه)

با فروپاشی دولت«موحدین»بخش میانی مملکت آنها در مغرب به«بنی زیان»تعلّق گرفت.گرو هی از قبایل«زناته» (4)از جمله قبیله«واسین»،درنواحی تلمسان که«حفصیان»

1- (1) .ر.ک:پاک،طب تونسی در افریقیه دوره حفصی،فصلنامه تخصصی تاریخ اسلام.
2- (2) .ر.ک:مقاله از مؤلف:«پیدایش تاریخ نگاری اسلامی در غرب اسلامی»(قرن هشتم هجری)1-مکتب افریقیه 2مکتب مغرب و اندلس.
3- (3) .ر.ک پاک؛تحولات فلسفی کلامی دوره حفصی،فصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی،س 1،ش،3؛1383.
4- (4) .ابن خلدون بخشی را در کتاب العبر به وصف قبیله«زناته»و سیر تحولات تاریخی آنها از پیش از اسلام تا تشکیل دولت«بنی زیان»اختصاص داده است.