تاریخ تحلیلی مغرب صفحه 53

شمالی است؛ (1)امپراتوری روم،یک پارچگی و تمامیّت فرهنگی خود بر بخش بزرگی از سرزمین های تحت پوشش خود را از دست داد؛این توقفِ مسیحیت در مغرب،از سویی،زمینه های تجزیه امپراتوری مقدسِ مسیحیت را نیز،فراهم ساخت و به جدایی مسیحیتِ افریقیّه از مسیحیتِ شرقی کمک کرد و مأموریت امپراتوری روم شرقی در ترویج مسیحیت را با شکست مواجه ساخت.

مقارن با ظهور اسلام،مرگ یوستینین در سال 656 م،نشان سقوط امپراتوری روم در یونان و ایالت های شرقی بود.در جنگ های تقریباً نامتناوبی که در طول صد و هفتاد و پنج سال میان مرگ یوستینین و جلوس لئوایسوریایی رخ داد،امپراتوری قسطنطنیّه،ایالت شرقی و فتوحات افریقایی یوستینین را به اعراب واگذار نمود و در همین زمان،«اسلاوها»و«لمباردها»ایالت های اروپایی آن را در بخش جنوب شرقی اروپا و ایتالیا از آن خود کردند؛بدین ترتیب«امپراتوری بالفعل»روم شرقی،در ایالت های مرکزی و شرقی آن،پس از مرگ یوستینین،چنان نابود شد که پس از مرگ تئودوسیوس در امپراتوری بالفعل روم غربی،از بین رفته بود؛ (2)در زمان امپراتور قسطنطین چهارم،کار نزاع داخلی در امپراتوری به حدی رسید که او گروه خاصی را جهت پایان دادن به نزاع در ایتالیا،افریقیّه،بالکان و...(در سال 680 م)تشکیل داد؛به دنبال اقدامات قسطنطین،روم و بربر در برابر اعراب متحد شدند؛ (3)به گفته ابن خلدون (4)بربرهای متحد با روم،«بتر»و«برانس»و بیشتر از بطون بربر بتر(نفوسه،زناته،مطغره،نفزاوه)بودند؛بربرهای«اوربه»،«هواره»،«صنهاجه»از برانس بودند؛هنگام فتح افریقیّه سَتَردیدبن رومی بن بارزت بن

1- (1) .از زمان هخامنشیان تا پایان دوره ساسانی ایران و روم تا ظهور اسلام که با شکست ایران در برابر روم مقارن شد،(ر.ک:سوره روم)بارها با یک دیگر مصاف داده و دچار ضعف و در معرض اضمحلال قرار گرفته بودند؛در حقیقت سقوط افریقیه،حادثه ای عظیم در قرون وسطی بود که با سقوط آن دیوار دفاعی و بزرگ ترین خاکریز غرب در برابر شرق فرو ریخت مرهون سابقه جنگ های طولانی ایران با رومی ها در مدیترانه و سواحل افریقیه است و بی دلیل نیست که کینه رومی نسبت به ایرانی ها؛عقده ای مضاعف است و همواره کوشیده اند با تحریف تاریخ آن را تسکین دهند.
2- (2) .توین بی،ترجمه آریا،خلاصه تاریخ تمدن،ص227.
3- (3) .ابن خلدون،ج6،ص146.
4- (4) .مونس،فتح العرب للمغرب،ص160.